استفاده می­ شود که برای عارفان صبری است که قرآن با بشارت از آن یاد کرده است.^[۱۸۱] قرآن مؤمنان را به صبر دعوت مى‏کند، زیرا در صبر فوایدى براى تربیت نفس و تقویت شخصیت و افزایش توانایى انسان در برابر سختی­ها و بارهاى سنگین زندگى و حوادث و مصائب روزگار و نیز بسیج نیرو براى ادامه جهاد در راه اعتلاى دین خدا، نهفته است. وقتى قرآن داستان انبیاء پیشین، پایان کار و پیروزى آنان را- با وجود دشمنی­هاى مخالفان بیان مى‏کرد، باعث تقویت روحیه مردم در مقابله با مشکلاتى مى‏شد که در راه ایمان براى آنها به وجود آمده بود. و این خود باعث تهذیب نفس انسان می‌شود.

۱-۱-۲-تمدن و نحل باستان:

دوره ادغام قبایل پراکنده و تشکیل تمدنهای قدیمی است. دروادیهای نیل و فرات و در شبه جزیره‌های یونان و ایتالیا و … صدها قبیله و طایفه با هم گرد آمدند و امتهای بزرگ تشکیل دادند. از اتحاد عشایر شهرها و اتحاد شهرها، ملتهای واحدی ساخته شد که هر یک شاهی یا اتحادیه‌ای داشتند. ادیان ملّی هم جانشین عقاید پراکنده قبیله و عشیره شده است.
تقریباً این دوره ۲ الی ۳ هزار سال قبل از میلاد بوده است که در نقاط مختلف جهان ایجاد شده است.

۱-۱-۳-آفریقا- مصر

“بدون تردید تمدن مصر آنچنان تمدن کهنسالی است که هیچ یک از تمدنهای دیگر عالم بر آن سبقت نداشته است. مصریان در هزاره پنجم قبل از میلاد، برای تعین وقت و مساحت اراضی، از روش های علمی استفاده می‌کردند و در شهرها و دیه‌هاشان نظامات اجتماعی حکم فرما بود. مصر برای متفکران نخستین یونانی، سرزمین علم و معارف بود و مقصد دانش پژوهان. هندسه نخستین بار در مصر پدید آمد مردم دیگر جهان از مصریان آموختند که سال را به ۳۶۵ روز و ربع روز و ۱۲ ماه و ماه را به چهار هفته و هفته را به هفت روز، و شبانه روز را به ۲۴ ساعت تقسیم کنند. در زمینه معرفت مردمان مصر باستان معتقد بوده‌اند که انسانها با همین جسمشان، منتهی در عالم دیگر، زندگی می‌کنند، به همین سبب اجسادشان را مومیایی می‌کرده‌اند تا آسیبی نبیند و در مواردی، خدم و حشم یک شاه یا ارباب را با وی دفن می‌کردند تا در آن دنیا هم خدمتگزار وی باشند، اموال وی را هم دفن می‌کردند، تا در آن دنیا ثروتمند بماند.”

(الفاخوری، ۱۳۶۷، ص۱۴)، (جان بی‌ناس، ۱۳۸۶، ص۶۰-۵۷)، (ویل دورانت، ۱۳۷۶، ص۲۴۴-۲۴۱)
از این گونه عقاید هم نظریه تناسخ بدست نمی‌آید چون اگر قرار باشد روح در قالب جسم دیگری دوباره در دنیا زندگی کند دیگر به این همه تدارکات برای زندگی احتیاج نداشت که همراهش بفرستند. زیرا دوباره به همین دنیا برمی‌گشت و مثل دیگران زندگی می‌کند.
در اساطیر مصر باستان آمده است که : “روح انسان پس از مرگ، مسافرتی را به سوی دنیایی آغاز می‌کند و به راه می‌افتد، در انتهای درۀ طولانی نیل، در سر راهی منتهی به یک واحه می‌شود، که این واحه نزد ایشان سر حد فاصل بین جهان و دنیای مجهول است و از آن چون بگذرد در کوهستانها به آخر جهان می‌رسد، و پس از پیمودن زمین، در انتهای زمین، به زیر زمین و عالم ستارگان فرو می‌افتد. (جان بی‌ناس، ۱۳۸۶، ص۶۲-۶۱)

۱

حقوق و مزایای کارکنان

۱ ، ۲ ، ۳، ۴ ، ۵ ، ۶ ، ۷

۷

۲

کارکرد مدیریتی ، فرهنگی ، سیاسی

۸ ، ۹ ، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴ ،۱۵، ۱۶، ۱۷ ، ۱۸ ، ۱۹

۱۲

۳

عوامل محیطی

۲۰، ۲۱ ،۲۲، ۲۳، ۲۴، ۲۵، ۲۶، ۲۷، ۲۸، ۲۹، ۳۰، ۳۱

۱۲

۴

نظارت نهادهای مدنی در ادارات

۳۲، ۳۳، ۳۴، ۳۵، ۳۶، ۳۷، ۳۸

۷

۵

ارزشهای اخلاقی و باورهای دینی کارکنان

۳۹، ۴۰، ۴۱، ۴۲، ۴۳، ۴۴، ۴۵

۷

استفاده از متغیرهای اصلی عوامل موثر و روش های به کار گرفته شده درباره فساد اداری از جمله وضعیت اقتصادی کارمندان ؛ در مورد نظارت بر اعمال و رفتار کارکنان به ویژه مسئولیت اداری آنان، روابط خویشاوندی، اجرای مجازات های شدید در ارتباط با فساد اداری، اجرای مجازات های شدید علیه فساد در بخش دولتی، ایجاد دستگاه های نظارتی متعدد می باشد.

۳-۸- روش تجزیه و تحلیل داده ها :
در این پژوهش به منظور تنظیم و طبقه بندی و تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی شامل (فراوانی ، درصد ، نمودار ، میانگین ، میانه و … ) و ( t ) گروه های مستقل جهت بررسی تفاوت وضعیت سلامت اداری در دو گروه کارکنان دولت و ارباب رجوع در رابطه با فساد اداری استفاده شده است .

۳-۹- پایایی^[۴۲] پرسشنامه :
پایایی ابزار پژوهش(پرسشنامه) که از آن به قابلیت اعتماد و اعتمادپذیری نیز تعبیر
می شود، عبارت است از اینکه اگر یک ابزار اندازه گیری که برای سنجش متغیر یا صفتی ساخته شده است در شرایط مشابه در زمان و مکان دیگر مورد استفاده قرار گیرد، نتایج مشابهی از آن حاصل شود. به سخن دیگر ابزار پایای معتبر، ابزاری است که از خاصیت تکرار پذیری و سنجش نتایج یکسان برخوردار باشد.
برای تعیین پایایی پرسشنامه از ضریب پایایی که دامنه آن بین صفر و ۱ است، استفاده
می کنیم به طوری که هر چه ضریب پایایی به صفر نزدیک باشد معرف پایایی کمتر در ابزار
اندازه گیری و هر چه به ۱ نزدیکتر باشد بیانگر پایایی بیشتر پرسشنامه می باشد. برای محاسبه ضریب پایایی از معیار آلفای کرونباخ Cronbachs Alphaاستفاده شده است.
روش “آلفای کرونباخ” یکی از متداولترین روش های اندازه گیری اعتماد پذیری پرسشنامه هاست که بر اساس سازگاری درونی پرسشنامه شکل گرفته است که از رابطه زیر به دست می آید.

kتعداد سوالات می باشد که مقدار آن در این پژوهش برابر با ۴۵ است .
 واریانس نمره کل می باشد.
 واریانس تک تک سوالات می باشد.
برای محاسبه آلفای کرونباخ با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS اقدام گردیدکه قبل از محاسبه آلفای کرونباخ کل پرسشنامه، محاسبه برای تک تک فرضیه جهت پایای پرسش هر فرضیه انجام گرفت که نتایج آن برای فرضیه اول ۸۹۷/۰ ، فرضیه دوم ۹۱۳/۰ ، فرضیه سوم ۸۶۲/۰ ،فرضیه چهارم ۸۵۶/۰ ، فرضیه پنجم۸۳۵/۰ ، فرضیه ششم ۸۳۰/۰ و برای فرضیه هفتم ۹۰۸/۰ می باشد. اما برای کل پرسشنامه مقدار آلفای کرونباخ ۹۴۱/۰ بدست آمد که نشان دهنده پایایی بسیار بالای پرسشنامه است.
۳-۹- تابع آماره تحقیق:
در پژوهش حاضر برای تجزیه و تحلیل و واکاوی داده ها از نرم افزارspss استفاده شده است. آزمونهای آماری و توابع آماره پژوهش به شرح زیر می باشد:
الف( آزمون کولموگروف- اسمیرنوف(k-s)
ب( آزمون t استیودنت
الف) آزمون کولموگروف- اسمیرنوف
تست نیکویی برارزش K-S برای تصمیم گیری اینکه نمونه ای از یک جامعه، از توزیع ویژه ای تبعیت می کند یا خیر، مورد استفاده قرار می گیرد.
تست k-s بر اساس یک توزیع تجربی استوار است و N داده را که از یک توزیع تجمعی تجربی بدست آمده است را مرتب و به صورت زیر تعریف می کنیم.

 تابع توزیع تجمعی مربوط به نمونه ای به حجم n از جامعه ای با تابع توزیع پیوسته F(x) تئوریک می باشد.
به منظور انجام آزمون فوق فرض H0 و فرض H1 به شرح زیر مطرح می شود:
H0داده ها دارای توزیع نرمال نمی باشند.
H1داده ها دارای توزیع نرمال می باشند.
نحوه داوری: چنانچه مقدار محاسبه شده از سطح ۰۵/۰ بزرگتر باشد نشان می دهد که
داده ها دارای توزیع نرمال می باشند. درغیر اینصورت فرض H0یعنی نرمال نبودن داده ها را
می پذیریم.

بیر^[۶۷] (۲۰۰۳) «ذهن آگاهی» را به­عنوان مشاهده فاقد قضاوت نسبت به جریان در حال پیشرفت درونی و بیرونی محرک­ها و بروز آن­ها تعریف کرد. قضاوت نکردن ، ذهن آگاهی را پرورش می­دهد ، وقتی شما با وضعیت هیجانی یا فیزیکی سختی روبه­رو می­شوید، قضاوت نکردن درباره تجربیات، بیشتر از آنچه که می­بینید و هستید و چیزی که باید باشید، آگاه می­شوید. البته این از پذیرش تجربیات لذت­آور و دردناک ناشی می­ شود. پذیرش این نیست که دوباره چیزهایی که از نظر اخلاقی قابل قبول نیست را تصدیق کنیم، بلکه پذیرش در مورد رفتارها متفاوت است. به عبارت دیگر تغییر همسان پذیرش است اگر چه سریعتر اتفاق می­افتد.

کارلن و لانگر (۲۰۰۶) از «ذهن آگاهی» به­عنوان وضعیت شناختی یاد کردند و با صراحت بیان نمودند که بین ذهن آگاهی و مراقبه ذهن آگاهی بودائی تمایز وجود دارد. البته نباید منکر شباهت­های آن­ها شد. همچنین، بین ذهن آگاهی و درمان «عقلانی- عاطفی الیس» شباهت­هایی وجود دارد (الیس، ۲۰۰۶). ذهن آگاهی در آیین بودا تحت عنوان «توجه محض» یا ثبت غیراستدلالی رویدادها بدون واکنش یا ارزیابی ذهنی تعریف شده است. ذهن آگاهی به فرایند توجه مداوم بیشتر از محتوای هر رویداد تمرکز دارد (کارداکیوتو، ۲۰۰۵). ذهن آگاهی نوعی آگاهی غیرقضاوتی از تجربه شخصی است و بدون آنکه قضاوتی در مورد آن صورت گیرد ، لحظه به لحظه آشکار می­ شود. هر چند هدف اصلی ذهن آگاهی آرام­سازی نیست، اما مشاهده رویدادهای منفی درونی بدون هیچگونه قضاوتی درباره آن­ها یا برانگیختگی فیزیولوژی باعث بروز آرامش می­ شود. ذهن آگاهی مشاهده محرک­های درونی و بیرونی همانگونه که اتفاق می­افتد بدون هیچگونه قضاوت و پیش­داوری است. ذهن آگاهی مهارتی است که به افراد اجازه می­دهد اشخاص نسبت به زمان حال آگاه می­شوند دیگر توجه خود را روی گذشته یا آینده معطوف نمی­ کنند. بیشتر مشکلات روانی معمولاً با حوادثی که در گذشته روی داده یا در آینده اتفاق خواهد افتاد مربوط است. به­ عنوان مثال افرادی که افسرده­اند درباره گذشته، اغلب احساس پشیمانی و گناه می­ کنند و کسانی که اضطراب دارند نگرانی از مشکلات آینده باعث ایجاد ترس و دلشوره در آن­ها می­ شود (کابات زین، ۲۰۰۳؛ روبینز^[۶۸]، ۲۰۰۲؛ بورکووک^[۶۹]، ۲۰۰۲).

ذهن آگاهی بر اساس آموزش یکسری تکالیف به صورت هشیار و خودآگاه است. هر تمرین به طور هدفمند و آگاهانه می ­تواند ظرفیت و توانایی نظام پردازش اطلاعات، را افزایش دهد. تمرین­های ذهن آگاهی می ­تواند به­عنوان یک نظام هشدار اولیه مانع شروع یک انفجار یا سیل قریب الوقوع شود. شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی ، نوید تازه­ای در تبیین رویکرد درمان شناختی رفتاری است. آموزش ذهن آگاهی مستلزم یادگیری فراشناختی و راهبردهای رفتاری جدید برای متمرکز شدن روی توجه ، جلوگیری از نشخوارهای فکری و گرایش به پاسخ­های نگران کننده است و همچنین، باعث گسترش افکار جدید و کاهش هیجانات ناخوشایند می­ شود (کری جی، ۲۰۰۴). با توجه به آنچه بیان شد ، پژوهش حاضر با هدف بررسی «روش­های درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی» در کاهش نگرش ناکارآمد و افکار خود آیند انجام شده است (آذرگون و کجباف، ۱۳۸۹).
۲-۲-۲- خصوصیات ذهن آگاهی
یکی از ویژگی­های انسان موفق کسب مهارت های لازم برای مدیریت بر خود (رفتار، هیجان، ذهن و …) است. با توجه به مشغله‌های مختلف روزمره ، نشخوارهای فکری مداوم وشرایط پر استرسی که پیرامون اکثریت ما وجود دارد ، اهمیت مدیریت کردن بر ذهن بیش از پیش نمایان می‌شود. برای مدیریت ذهن لازم است قوانین ذهن را به درستی شناخته و با مدیرت بر آن ، از حداکثر توانمندیش بهره برد. ذهن آگاهی راهکاری موثر برای دستیابی به حداکثر توانمندی ذهن و مدیریت بر آن است.
ذهن آگاهی یا حضور ذهن به معنای آگاهی از افکار، رفتار، هیجانات و انگیزه ها است به طوری که بهتر بتوانیم آنها را مدیریت و تنظیم کنیم. به عبارت دیگر ذهن آگاهی به معنای توجه کردن به شیوه ای خاص است. یعنی توجه و تمرکزی که سه عنصر در آن دخالت دارد: ۱- بودن در حال حاضر۲- هدفمند ۳- بدون قضاوت.این نوع توجه موجب افزایش آگاهی، شفافیت و وضوح و پذیرش واقعیت حال حاضر می شود. بدین ترتیب متوجه می شویم که زندگی ما فقط در حال حاضر رخ داده و گره­گشایی می شود. اگر کاملا حضور نداشته باشیم نمی توانیم تشخیص دهیم که دقیقا چه امکاناتی وجود دارد؟ چطور میتوانیم به امکانات دسترسی داشته باشیم؟ و چگونه تغییر شکل و رشد ایجاد کنیم؟
از طرفی ذهن آگاهی یک عامل زیربنایی مهم برای رسیدن به رهایی است. زیرا روشی موثر و قوی برای خاموش کردن و توقف فشارهای دنیا و یا فشارهای ذهنی خود فرد می باشد. حضور ذهن صحیح بدان معنا است که شخص آگاهی خود را از گذشته و آینده به حال حاضر معطوف کند. زمانی که فرد در حال حاضر حضور داشته باشد، واقعیت را با تمام جنبه­ های درونی و بیرونی اش می بیند و در می یابد که ذهن به دلیل قضاوت و تعبیر و تفسیرهایی که انجام می دهد دائما در حال نشخوار و گفتگوی درونی است.
وقتی فرد در می­یابد که ذهن دائما در حال تعبیر و تفسیر است قادر می شود با دقت بیشتری به افکار خود توجه کند و بدون بیزاری یا قضاوت آنها را مورد بررسی قرار دهد و علت وجود آنها را دریابد. تمرین حضور ذهن این توانایی را به فرد می دهد که دریابد « افکار صرفا افکار هستند» و زمانی که می­فهمد افکارش ممکن است حقیقت نداشته باشند راحت تر می ­تواند آنها را رها کند. انسان همواره پیامها یا صداهایی را از طریق ذهن استدلالی خود می شنود.. بسیار مهم است که وی از پیامهایی که در طی فکر کردن از ذهن خود می شنود آگاه باشد، درگیر افکارش نشود و بتواند آنها را رها کند.
علاوه بر این فرد با مشاهده دقیق واقعیت درونی خود درمی یابد که خوشحالی، کیفیتی نیست که وابسته به عناصر بیرونی و تغییرات دنیای بیرون باشد و زمانی اتفاق می افتد که فرد وابستگی به افکار، موضع گرفتن و برنامه های ذهنی از پیش تعیین شده را رها کند و در نتیجه رفتارهای خودکاری را که برای رسیدن به موقعیتهای لذت آور یا فرار از موقعیت های دردناک انجام می دهد، کنار بگذارد و به رهایی برسد.
یکی از اصول مهم در حضور ذهن «رها کردن»^[۷۰] است . ما به طور کلی به خیلی چیزها چسبیده­ایم: به باورهایمان،
رویدادهای خاص، زمان های خاص، یک منظره، یک خواسته و … زمانیکه یاد بگیریم این چیزها را رها کنیم ، نسبت به آنها آگاهی و پذیرش بیشتری کسب می کنیم و بدین ترتیب مشکلات و مسائل را با ذهنی شفاف تر و گشوده تر بررسی خواهیم کرد. یکی دیگر از اصول حضور ذهن اعتماد کردن است.
گرچه ذهن آگاهی از تعلیمات قدیمی شرقی نشات گرفته است ولی امروزه در غرب جایگاه ویژه ای دارد و توسط اساتیدی همچون ژوزف گلد اشتاین،جک کورن فیلد و شارون سالزبرگ تدریس می شود. ذهن آگاهی توسط بسیاری از روان شناسان بالینی در غرب به عنوان یک ابزار غیر دارویی برای کاهش استرس و اضطراب مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین تحقیقات اخیر نشان دهنده نقش درمانی ذهن آگاهی است که بر بسیاری از مشکلات جسمی و روانی، دردهای مزمن و استرس اثر مثبت و مفید دارد (خوش لهجه صدق، ۱۳۹۱).
حضور ذهن چنانچه کبات زین می­گوید به معنی توجه کردن به طریق خاص ، معطوف به هدف ، در زمان حال و بدون داوری است. در حضور ذهن فرد می­آموزد که در هر لحظه از حالت ذهنی خودآگاهی داشته و توجه خود را به شیوه ­های مختلف ذهنی خود متمرکز نماید. حضور ذهن ابتدا در دانشگاه ماساچوست توسط جان کبات زین به کار گرفته شد. وی در کلینیک کاهش استرس خود ، به شرکت­کنندگان تمرین آرامش ذهنی همراه با حضور ذهن می­داد. این کوشش­ها به شکل گرفتن مدل حضور ذهن مبتنی بر کاهش استرس انجامید. در حال حاضر رایجترین روش ، آموزش حضور ذهن مبتنی بر کاهش استرس (MBSR) می­باشد ، که سابق بر این تحت عنوان برنامه کاهش استرس و تن­آرامی شناخته می­شد (کبات ـ زین، ۱۹۸۲).
این روش در ساختار طب رفتاری و برای دامنه وسیعی از افراد مبتلا به اختلالات مرتبط با استرس و درد مزمن طراحی شد. روش مذکور، به شکل یک برنامه ۸ تا ۱۰ هفته ای و برای گروه هایی که بیش از ۳۰ شرکت­کننده دارند، اجرا می­ شود. به علاوه، جلسات به طور هفتگی و هر جلسه حدود ۵/۲-۲ ساعت برگزار می­گردند. دستور جلسات شامل تمرین مهارتهای مراقبه ، بحث در مورد استرس ، روش­های مقابله­ای و تکالیف خانگی می­باشند. جلسات متراکم حضور ذهن نیز تشکیل می­شوند که یک روزه هستند و حدود ۸-۷ ساعت طول می­کشند و مهارت­ های مراقبه­ای متعددی آموخته می­شوند. برای مثال ، وارسی بدنی تمرینی است که در آن شرکت­کنندگان روی زمین دراز می­کشند و با چشمان بسته حدود ۴۵ دقیقه ، توجه خود را به طور متوالی روی نقاط مختلف بدن معطوف می­سازند ، و احساسات مربوط به هر ناحیه از بدن به دقت مشاهده می­گردند. در مراقبه نشسته ، شرکت­کنندگان در یک حالت آرام و کاملاً بیدار با چشمان بسته به حس­های تنفس تمرکز می­ کنند. از ژست­های یوگا، برای آموزش حضور ذهن از حس­های بدنی نیزاستفاده می­ شود. همچنین،شرکت­کنندگان، حضور ذهن داشتن را در طول فعالیت­های روزمره نظیر پیاده­روی، ایستادن، و خوردن به کار می­گیرند. شرکت­کنندگان در (MBSR) جهت تمرین این مهارت ­ها خارج از جلسات گروهی، روزانه حداقل ۴۵ دقیقه، و شش روز در هفته آموزش می­بینند. کاست­های شنیداری در اوایل درمان به کار می­روند، اما پس از چند هفته، شرکت­کنندگان ترغیب می­شوند تا، بدون کاست تمرین کنند. در کلیه تمرینات حضور ذهن ، شرکت­کنندگان آموزش می­بینند تا بر فعالیت­های خود (نظیر تنفس یا پیاده­روی) تمرکز کنند و در هر لحظه از احوال خود آگاه باشند و هرگاه هیجانات، حس­ها یا شناخت­ها پردازش می­شوند ، بدون قضاوت مشاهده کنند. زمانی که شرکت­کنندگان در می­یابند که ذهن در درون افکار، خاطرات یا خیالپردازی­ها سرگردان شده، در صورت امکان و بدون توجه به محتوا و ماهیت آنها، توجه خود را به زمان حال باز می­گردانند. بنابراین ، شرکت­کنندگان آموزش می­بینند تا به افکار و احساساتشان توجه کنند، اما به محتوای آن نچسبند (کبات ـ زین، ۱۹۸۲). حتی به افکار قضاوتی خود (مثل «این یک اتلاف وقت احمقانه است”) بدون آن که درباره آن­ها داوری کنند ، توجه نمایند. یکی از پیامدهای تمرینات حضور ذهن این است که افراد در می­یابند ، اکثر حس­ها ، افکار و هیجانات دارای نوسان، یا زودگذرند و مانند امواج دریا عبور می­ کنند (لینهان، ۱۹۹۳). حضور ذهن شیوه­ای است برای پرداختن توجه که از مراقبه شرقی نشأت گرفته و به عنوان «توجه کامل به تجربیات زمان حال به شکل لحظه به لحظه» توصیف شده است. همچنین ، به­عنوان «پرداختن توجه به یک شیوه خاص در زمان حال، و بدون قضاوت (کبات ـ زین، ۱۹۹۴)، و توانایی معطوف ساختن توجه به گونه­ ای که بتوان از طریق تمرینات مراقبه آن را پرورش داد ، این شیوه خاص تحت عنوان خود ـ تنظیمی توجه از یک لحظه به لحظه دیگر تعریف شده است» (کبات- زین، ۱۹۸۲).
متون معاصر ذهن آگاهی تمرینات متنوعی را جهت فراگیری مهارت­ های مراقبه­ای معرفی کرده است (کبات- زین، ۱۹۹۰). افراد ترغیب می­شوند تا به تجربیات درونی خود در هر لحظه، همچون حس­های بدنی، افکار و احساسات توجه کنند ، همچنین توجه کردن به جنبه­ های محیطی نظیر مناظر و صداها مورد ترغیب قرار می­گیرد (کبات ـ زین، ۱۹۹۴؛ لینهان، ۱۹۹۳). توصیه می­ شود که حضور ذهن باید این نگرش را در افراد بوجود آورد که نسبت به امور، پذیرش بدون قضاوت داشته باشند. یعنی ، ایجاد آگاهی در افراد نسبت به ادراکات ، شناخت­ها ، هیجانات یا حس­ها اما بدون اینکه نسبت به خوبی یا بدی ، حقیقی یا کاذب ، سالم یا، ناسالم بودن، و مهم یا بی­اهمیت بودن آن­ها ، قضاوت و ارزیابی شود (کریستلر، ۱۹۹۹). بنابراین ، حضور ذهن عبارت است از مشاهده بدون داوری جریان سیال محرکات درونی و بیرونی. از آنجائی که حضور ذهن ریشه در فرهنگ بودیسم مشرق زمین دارد ، ممکن است برای افراد نامأنوس باشد ، از این­رو ، کبات زین (۲۰۰۳) پیشنهاد می­دهد که بهتر است تمرینات آن منطبق با فرهنگ افراد باشد. به همین علت پژوهشگران و متخصصین بالینی که تمرینات حضور ذهن را در برنامه ­های خدمات بهداشت روانی قرار می­ دهند ، معمولاً این مهارت ­ها را مستقل از مذهب و سنت­های فرهنگی مبدأ آن آموزش می­ دهند (کبات ـ زین، ۱۹۸۲؛ لینهان، ۱۹۹۲). در متون تجربی معاصر، مداخلات بالینی مبتنی بر آموزش مهارت­ های حضور ذهن به سرعت در حال رشد است. بیش از ۲۴۰ بیمارستان و کلینیک در ایالات متحده برنامه ­های کاهش استرس مبتنی بر حضور ذهن را ارائه می­ دهند (سالمون، سانتورلی و کبات ـ زین، ۱۹۹۸). همچنین ، آموزش حضور ذهن، جزء محوری رفتار درمانی دیالکتیک است (لینهان، ۱۹۹۳) ، رویکردی که در درمان اختلال شخصیت مرزی کاربرد فراوانی دارد. متون تجربی آموزش حضور ذهن مشکلات روش­شناختی بسیاری دارد ، اما بیانگر این است که این روش می ­تواند به کاهش انواع شرایط مشکل­ز ا، از جمله ، استرس ، اضطراب ، عود افسردگی، و اختلال خوردن بینجامد (کبات زین،۲۰۰۳).
۲-۲-۳- عناصر ذهن آگاهی
وقتی فرد در حالت ذهن آگاهی است تک­تک رخداد ها را می بیند و با تمام وجود حس می­ کند و  در می­یابد. ذهن آگاهی چیزی از جنس آگاهی است و یک علم و دانش نیست که آن را با حفظ کردن و به خاطر سپردن یاد گرفت. ذهن آگاهی از جنس بیداری و هشیاری است و هنر و مهارت نیست که آن به یک شکل آموخته شود. ذهن آگاهی یک جور روش زندگی کردن تا آخر عمر است. روش هم خیلی ساده است. کافی است فرد حواسش را جمع لحظه­های زندگی کند و به جای سکونت در زمان­های گذشته و آینده، در واقعی­ترین زمان زندگی مان یعنی همین الان ساکن شود. به همین خاطر است که بر خلاف آنچه تصور می شود ذهن آگاهی  یک سری جمله و فرمول و فن و تکنیک نیست که یاد گرفته شود و چند سال تمرین و بعد به آن مسلط شد. البته وجود فکر و احساس و هیجان و عادت و واکنش های غیر ارادی را در بدن انسان نمی توان انکار کرد؟ یک فرد ذهن آگاه هم آنها را انکار نمی کند. بلکه برعکس با دلی باز و قلبی مطمئن به همه افکار و احساسات و هیجانات و عادت ها و واکنش ها اجازه خودنمایی و عرض اندام می دهد. فقط یک تفاوت عمده فرد ذهن آگاه با  معمولی ها دارد و آن این است که خودش را به افکار و احساسات و ایده ها و تخیلاتش نمی چسباند و آنها را با خودش یکی نمی داند.  یعنی هویت خودش را از آنها طلب نمی­ کند. این نکته بسیار مهمی است که اگر درست درک شود می ­تواند تحولی خارق العاده در زندگی انسان ایجاد کند. برای فرد ذهن آگاه فکر یک چیز است و واقعیت زندگی یک چیز دیگر و فکر الزاما واقعیت زندگی نیست.
شاید به همین دلیل  است که اکثر اوقات فرد ذهن آگاه بیشتر شبیه بچه ها به نظر می رسد ، تا آدم بزرگ ها. مثلا یکی از راه می رسد و به او چیزی می گوید. تعریف می کند یا تهمتی می زند. دشنامی می دهد یا تحسین می کند. اما فرد ذهن آگاه واکنش مطلوب و دلخواه بزرگترها را از خود نشان نمی دهد. به جای اینکه مثل یک آدم ماشینی از قبل برنامه ­ریزی شده واکنش خود به خودی ازخود نشان دهد. به چشمان فرد دشنام دهنده یا تحسین کننده زل می زند و سراپای او را برانداز می کند و بعد سوار بر موج افکار و احساساتی می شود که با کلام این فرد غریبه قرار است در وجود او زنده شود. او به جای اینکه بخشی از اتفاق باشد به نظاره اتفاق می نشیند. از قالب هنرپیشه بیرون می آید و مانند یک تماشاچی بی طرف به کل فرایندی که در حال رخ دادن است توجه می کند. بدیهی است که برای آدم های معمولی چنین شخصی عین کودکان خردسال است و نمی توان او را با دشنامی ناراحت کرد و یا با تعریف و تمجید سرشوق آورد و فریب داد. شخص ذهن آگاه هیچ قلابی ندارد که به فکر ها و احساسات رنگ و وارنگی که از جلویش می گذرد آویزان کند و همراه آنها به این سمت و آن سمت کشانده شود. شاید بتوان این موضوع را یک جور دیگر هم دید و آن این است که فرد ذهن آگاه مثل یک قایق با بدنه کاملا صاف و لغزنده است که داخل رودخانه هستی همراه با جریان زندگی به جلو می رود و هیچ تمساح و کوسه و جانور داخل رودخانه نمی تواند این قایق را گاز بزند و یا خودش را به جایی از آن وصل کند.به زبان ساده تر هیچ قلاب فکر و هیچ چنگک احساسی نمی تواندفرد ذهن آگاه  را به خود وصل کند.
در مورد عادت ها و رفتارها واکنش های غیر ارادی و خود به خودی ضمیر ناخودآگاه هم فرد ذهن آگاه منکر آنها نیست. فقط شخص ذهن آگاه اصرار دارد که در تمام این فرایند های به ظاهر غیر ارادی و خود به خودی حضور فعال داشته باشد. نه به عنوان یک فضول و  کسی که قصد دخالت یا خرابکاری یا اصلاح دارد. بلکه فقط به صورت یک ناظر و تماشاچی کاملا بی طرف! دربحث ذهن آگاهی گفته می شود وقتی شما بتوانید عملیات خود به خودی درون ذهن و ضمیر خود را دقیق و لحظه به لحظه رصد کنید و زیر نظر بگیرید ، آنگاه این عملیات از حالت واکنشی و غیر ارادی خارج می شوند و به صورت پاسخ های عاقلانه تر و پخته تر ظاهر می شوند. اما برای اینکار فرد ذهن آگاه کاری انجام نمیدهد فقط شش دانگ حواسش را جمع می کند تا ببیند این اتفاقات زنجیره ای و اتوماتیک که در درون احساس و افکار او رخ می دهند و سرانجام به صورت یک واکنش رفتاری نمود پیدا می کنند به چه ترتیبی و با دخالت چه بخش­هایی شکل می­گیرند. برای همین است که می گویند ذهن آگاهی یک جور بیداری در بیداری است. یعنی خیلی از آدم های معمولی اطرافمان ، از جمله خودمان ، که همین الان به ظاهر آنها را بیدار گمان می کنیم، فقط چون چشمانشان باز است، وقتی وارد حالت ذهن آگاهی می شوند تازه درک می کنند که بیداری یعنی چه و تازه به معنای واقعی از خواب زندگی بیدار می شوند و سرزندگی را دوباره احساس می کنند.
اگر به زبان ساده و به صورت مقایسه­ ای روحیه و رفتار یک فرد ذهن آگاه را با یک فرد معمولی مقایسه کرد، می­توان گفت که فرد ذهن آگاه زندگی را به صورت مستقیم تجربه می کند و جرات رودررو شدن با حوادث و اتفاقات واقعی زندگی درست همین الان و همین جا را دارد. اما فرد معمولی اصرار دارد که با توسل به رفتارهای عادتی و واکنش­های از قبل برنامه ­ریزی شده ضمیر ناخودآگاه پنهان کند و به شکلی خود را سرگرم کند و بگذارد امواج زندگی از کنار او بگذرند و او با حواس پرت کردن خودش آنها را نبیند و با آنها روبرو نشود. فرد ذهن آگاه با شوق و اشتیاق و اراده خودش به استقبال واقعیت همین الان زندگی اش می رود و فرد معمولی از آن می گریزد و طفره می رود. فرد ذهن آگاه با قصد و نیت مشخص و از روی عمد شش دانگ حواسش را حتی در سخت ترین شرایط حواس جمعی روی زمان همین الان زندگی اش متمرکز می کند. اما فرد معمولی کنترل اوضاع را به ضمیر ناخودآگاه و عادت ها می سپارد. فرد ذهن آگاه در هر لحظه با اراده خود، توجه خودش را روی یک موضوع متمرکز می کند. اگر هم حواسش پرت شد و فکرش جای دیگر رفت بلافاصله به خاطر ذهن آگاه بودنش این انحراف فکر را می فهمد و با مهربانی و بدون اینکه خود را سرزنش یا انتقاد کند دوباره حواسش را روی موضوع دلخواه و انتخابی خودش جمع می کند. فرد ذهن آگاه خیلی حواس جمع است. بهره وری و کارآیی او در فعالیت های  زندگی عالی است. چون با تمام توجه هر کدام از کارهای روزمره اش را انجام می دهد. او سرشار از انرژی است چون انرژی حیانی اش را روی افکار بی ربط هدر نمی دهد. فرد ذهن آگاه در زمان الان حضور کامل دارد در حالی که فرد معمولی در گذشته و آینده زندگی می کند و هیچ سهمی از حیات را برای همین الان زندگی اش کنار نمی گذارد (جواهری، ۱۳۸۳).

هفت عنصر اساسی ذهن آگاهی عبارتند از:
۱) بی قضاوتی: یعنی بدون پیش داوری و حذف و تائیدبا زندگی برخورد کنیم  و ورای درستی و نادرستی اتفاقات درون و بیرون خود را نظاره کنیم.
۲) صبور بودن: یعنی حوصله داشتن و شکیبا بودن و حق دادن به اتفاقات برای اینکه در زمان مناسب خودشان رخ دهند.
۳) ذهنی باز داشتن: یعنی درک همه چیز  همانگونه که هستند. یعنی تقسیم نکردن ذهن به سیاه و سفید.یعنی آمادگی کامل درونی داشتن برای روبرو شدن با واقعیت های زندگی همانگونه که هستند.بی کم و کاست.
۴) اطمینان داشتن: یعنی مطمئن بودن به اینکه توانایی “ذهن‏آگاه” شدن در وجود همه آدمها  هست و هر انسانی می ­تواند این شکل متفاوت بیداری و هشیاری را در تمام لحظات زندگی اش حفظ کند. یعنی یقین داشتن که درست ترین شیوه زندگی ذهن آگاهی است.
۵) اصالت بخشیدن به بودن به جای سرگرم کاری شدن: یعنی به جای فرار از لحظه الان و مشغول ساختن عمدی خود به انجام یک کار (و چه بسا کارهای بی فایده) ، بپذیریم که بودن و حضور ذهن داشتن در لحظه اکنون ، بسیار ارزشمندتر از انجام هر کار دیگری است.
۶) پذیرفتن واقعیت های زندگی: در هر لحظه:به این شکل که اوضاع و اتفاقات و شرایط زندگی خود را همینطوری که واقعا هست بپذیریم و آن ها را انکار نکنیم. در حقیقت با دیدن واقعیت به همین شکلی که هست خود را برای تغییر و اصلاح آن به شکل درست آماده می کنیم.
۷) دلبسته نبودن و رها کردن : یعنی خود را با هیچ چیز دیگری در این عالم یکی ندانستن.و اسیر و دلبسته نبودن به هیچ چیز!
اگر این هفت عنصر کلیدی در وجود یک شخص پیدا شود، آن شخص را می توان یک فرد ذهن آگاه دانست. و به محض اینکه یکی از این عناصر از وجود شخص دور شود او از حالت ذهن آگاهی دور می شود. حال فرقی نمی کند که آن شخص پنجاه سال تمرین ذهن آگاهی کرده باشد یا پنج دقیقه. مهم این است که اگر می خواهیم ذهن آگاه باشیم باید همیشه این عناصر کلیدی را در روحیه و شخصیت خود حفظ کنیم و آنها را شناسایی و تقویت نمائیم (روزنزیویگ^[۷۱] و همکاران، ۲۰۱۰).
۲-۲-۴- تئوری ­های ذهن آگاهی
از نظر تاریخی سه جریان اصلی تحقیق در زمینه رشد دانش کودکان درباره ذهن آگاهی وجود دارد (فلاول و میلر،
۱۹۹۸؛ به نقل از لوئیس و کارپندل، ۲۰۰۲). اولین جریان به صورت مستقیم و غیرمستقیم به تحقیقات پیاژه بر می­گردد. پیاژه معتقد بود در کودکان رشد شناخت به صورت در خود میان­بین شروع می­ شود. کودکان در ابتدا می­دانند که چیزهایی به­عنوان دیدگاه ­های مفهومی ، ادراکی و عاطفی وجود دارند. اما آن­ها به این دیدگاه ­ها عمل می­ کنند و یا ممکن است زمانی که از آن­ها خواسته می­ شود. دیدگاه دیگران را گزارش دهند به صورت غیرعمدی دیدگاه خودشان را گزارش دهند. حتی بعد از مهارت در تمایزگذاری دیدگاه خود از دیگران را کسب می­ کنند (فلاول، ۱۹۹۹). دومین جریان که از سال­های آغازین دهه ۱۹۷۰ شروع شده است، متشکل از فرضیه و تحقیق در مورد رشد فراشناخت در کودکان است. فراشناخت به معنای گوناگون و نیز درباره راهبردهای احتمالی است که می­توانند در انجام تکالیف گوناگون به کار گرفته شوند. فراشناخت همچنین در برگیرنده مهارت­ های اجرایی فرد برای تنظیم و نظارت بر فعالیت­هایی شناختی خود است. جریان سوم که همان رشد تئوری ذهن است، از سال­های دهه ۱۹۸۰ آغاز شد و در حال حاضر بر کل این حیطه غالب است. در واقع، می­توان چنین گفت که مقوله اخیر تقریباً بر کل حوزه رشد شناختی فرمانروایی دارد، چرا که مطالب چاپ شده در زمینه رشد تئوری ذهن بالغ بر صدها هستند و هیچ نشانه­ای از کاهش در جریان ملاحظه نمی­ شود (فلاول، ۱۹۹۹).
عمده مطالعات تئوری ذهن، دانش کودکان را درباره بنیادی­ترین حالات ذهنی ما از جمله تمایلات، ادراکات، باورها، دانش، افکار، مقاصد، احساسات و … مورد بررسی قرار داده­اند. پژوهشگران تئوری ذهن می­خواهند دریابند که کودکان درباره وجود حالات گوناگون ذهنی و رفتار مرتبط با این حالات که در ذهن جای می­گیرند، چه می­دانند. حیطه دیگر مورد بررسی آنان، دانش کودکان درباره رابطه سببی حالات ذهنی با درون­دادهای ادراکی، بروندادهای رفتاری و سایر حالات ذهنی است، برای مثال آیا کودکان می­دانند که باور کاذب چیست؟ و یا آیا آن­ها می­دانند که تمایلات ارضاء نشده معمولاً به کدام احساسات منفی و کوشش­های رفتاری جدید برای ارضای این تمایلات می­انجامند؟
دانستن اینکه وقتی افراد فکر می­ کنند نیازی به حضور فیزیکی موضوعی که راجع به آن فکر می­ کنند، نیست ، در کودکان پیش­دبستانی در حد ۴ الی ۵ سالگی شروع می­ شود. در این سن کودک می­فهمد که دریافت و درک پدیده ­ها و اشیاء جدا از هم می­باشند و این موضوع وابسته به شناخت و تجربیات قبلی است (فلاول، ۱۹۹۹). کودکان شنوا در این سن می­فهمند که رفتار انسان را نمی­توان صرفاً بر اساس ویژگی­های موقعیتی درک کرد. در این زمان مهارتی درکی در کودکان رشد می­ کند که آن­ها بر اساس آن می­فهمند فهم رفتار، وابسته به بازنمایی ذهنی یک موقعیت می­باشد. در واقع تئوری ذهن به توانایی فهم عقاید نادرست دیگران اشاره دراد، موضعی که پایه و اساس رشد شناختی در کودک می­باشد. تئوری ذهن در عمل به کودک ابزاری قدرتمند می­دهد که به اکتشاف، پیش ­بینی و دستکاری رفتار دیگران دست بزند (راسل و همکاران، ۱۹۹۸). نظریه­ های گوناگونی برای تبیین رشد دانش کوکان درباره ذهن مطرح شده ­اند که در زیر هر یک را به اختصار معرفی می­کنیم:
نظریه نظریه:
نظریه­پردازان نظریه در این مورد بحث می­ کنند که دانش ما در زمینه ذهن شامل یک نظریه علمی واقعی نیست، بلکه یک چارچوب روزمره را در بر دارد (گوپنیک و ملتزوف^[۷۲]، ۱۹۹۷؛ گوبنیگ و ولمن^[۷۳]، ۱۹۹۴؛ به نقل از فلاول، ۱۹۹۹). آنان مدعی­اند که برای تدوین چنین نظریه غیررسمی، پیکره دانش ما باید سه ویژگی داشته باشد. نخست آنکه، این دانش باید مجموعه ­ای از وجودها یا فرایندها را مشخص کند (فلاسفه این مقوله را هستی شناسی می­نامند. دوم آنکه این دانش باید اصول سببی که منحصر به حیطه این نظریه هستند بهره گیرد و نهایتاً این پیکره دانش باید دربرگیرنده نظامی از مفاهیم و باورهای مرتبط و نه مجموعه ­ای از محتویات نامرتبط باشد (فلاول، ۱۹۹۹).
پژوهشگران چندین گام رشدی را در مسیر رشد کودکان به سوی تئوری ذهن بزرگسالی مشخص کرده ­اند. برای مثال (بارتش و ولمن^[۷۴]، ۱۹۹۵؛ به نقل از فلاول، ۱۹۹۹). شواهدی را بر وجود یک توالی سه مرحله­ ای در رشد ذهنی کودکان ارائه کرده ­اند. نخست کودکان در حدود دو سالگی به یک روان­شناس تمایل پیدا می کنند، این روان­شناس نه تنها مفهومی ابتدایی از تمایلات ساده را در بر می­گیرد، بلکه هیجانات و تجربیات ادراکی ساده یا توجه را نیز شامل می­ شود. این مفهوم اگر چه ذهنی است ولی به سبب غیرنمادین بودن ساده است. این بدان معناست که کودک می­فهمد که افراد به طور ذهنی با اشیاء مربوطند، چرا که تجربه­ای درونی از خواستن اشیاء، ترس از آن­ها، دیدن آن­ها و … دارد، اما او هنوز درک نمی­ کند که افراد به نحوی درست یا غلط به بازنمایی ذهنی این چیزها می­پردازند و البته این بازنمایی­ها را صحیح می­پندارند. دوم اینکه، در حدود ۳ سالگی کودکان صحبت کردن در مورد باورها، افکار و تمایلات را آغاز می­ کنند و به نظر می­رسد که می­دانند که باورها، بازنمایی­های ذهنی هستند که می­توانند صحیح یا کاذب و از شخصی به شخص دیگر متفاوت باشند. با این وجود، در این سن آن­ها همچنان به تبیین اعمال خود و دیگران با توسل به تمایلات و نه باورها، ادامه می­ دهند این مرحله از درک را روان­شناسی تمایل- باور می­نامند. سرانجام، کودکان در حدود چهار سالگی فهم این نکته را آغاز می­ کنند که افکار و باورهای افراد، همچنین تمایلات آن­ها، تأثیری قاطع بر رفتارشان دارد. این بدان معناست که آن­ها به روان­شناسی باور- تمایل بزرگسالی دست می­یابند. در این روان­شناسی تصور می­ شود که باورها و تمایلات مشترکاً اعمال را تعیین می­ کنند. بنابراین، نقش تجربه در این دیدگاه مشابه نقش آن در نظریه تعادل­جویی پیاژه انگاشته می­ شود. در دیدگاه پیاژه، تجربه موجب تعادل می­ شود و در نهایت، به حالتی عالی­تر از تعادل (نظریه­ای جدید) می­انجامد (پیاژه، ۱۹۸۵؛ به نقل از فلاول، ۱۹۹۹).
نظریه مدولار (پودمانی) :
سایر نظریه­پردازان درباره آنچه که در جریان رشد تئوری ذهن اکتساب می­ شود و نیز چگونگی آن، دیدگاه ­های متفاوتی دارند. نظریه­پردازان مدولار، از جمله لزلی^[۷۵] (۱۹۹۴) معتقدند که کودکان خردسال مطلقاً به نظریه­ای درباره بازنمایی ذهنی دست نمی­یابند. در عوض، لزلی این اکتساب را از طریق رسش عصب­شناختی در توالی سه­گانه سازوکارهای ویژه حوزه­ای و مدولار ممکن می­داند، سازوکارهایی که برای سر و کار داشتن با عوامل در مقابل اشیاء غیرعامل به کار می­روند. اگر چه وجود تجربه ممکن است برای راه­اندازی عملکرد این مکانیسم­ها لازم باشد، اما تعیین­کننده ماهیت آن­ها نیست. نخستین مکانیسم نظریه بدن نامیده می­ شود که در اوایل سال اول زندگی توسعه می­یابد. مکانیسم مذکور به کودک امکان تشخیص این نکته را در میان سایر مسائل می­دهد که عوامل، دارای منبعی از انرژی درونی هستند که حرکت خودبه­خودی آن­ها را میسر می­سازد. دومی که مکانیسم­های تئوری ذهن (TOMM) نامیده می­شوند، با «قصدمندی» یا «مترصد بودن» عوامل سر و کار دارند، نه ویژگی­های مکانیکی آن­ها. TOMM اول، که در اواخر سال اول زندگی پدیدار می­ شود به کودکان امکان تعبیر و تفسیر از افراد و سایر عوامل را در قالب درک محیط و تعیب اهداف می­دهد.

Skip to main content کاربر: goldooni2  وبلاگ‌های من یادداشت جدید https://konkoor-af.blogsky.com عنوان برای انتشار فایل‌ها و تصاویر خود در وبلاگتان از سایت www.picofile.com استفاده نمایید برچسب‌ها را با Enter از هم جدا کنید  تنظیمات این یادداشت انتشار چرکنویس  یادداشت جدید  مدیریت یادداشت‌ها  نظرات  نمای وبلاگ  تنظیمات  اتصال دامنه  برنامه‌های جانبی حریم خصوصی کاربران قوانین و مقررات گزارش تخلف تماس با ما کلیه حقوق محفوظ است ۱۴۰۰ بلاگ اسکای