دانشگاه آزاد اسلامی

واحد کرمانشاه

دانشکده تحصیلات تکمیلی

پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات عربی (M.A)

عنوان:

تجدید در توصیف طبیعت در اشعار ابن خفاجه اندلسی

استاد راهنما

دکتر حمیدرضا عبدالمحمدی

شهریور ماه ۱۳۹۳

 
 
 
فهرست مطالب
عنوان                                                                                                         صفحه
 
چکیده ۱
مقدمه. ۲
فصل اول: کلیات تحقیق
۱-۱. بیان مسأله. ۴
۱-۲. سئوالات تحقیق ۴
۱-۳. فرضیات تحقیق ۵
۱-۴. اهداف تحقیق ۵
۱-۵. پیشینه تحقیق ۵
۱-۶. روش کار و تحقیق ۵
فصل دوم: نگاهی گذرا به عصر ابن خفاجه اندلسی
۲-۱. وجه تسمیه اندلس ۸
۲-۲. تاریخچه فتح اندلس ۸
۲-۳. تقسیمات سیاسی اندلس ۹
۲-۳-۱. اوضاع سیاسی ملوک الطوایف و مرابطان. ۹
۲-۳-۲. تشکیل دولت مرابطان. ۱۰
۲-۴. اوضاع اجتماعی دوره ملوک الطوایف و مرابطان. ۱۱
۲-۵. اوضاع علمی و فرهنگی ۱۳
۲-۶. اوضاع ادبی ۱۴
۲-۶-۱. مراحل شعر اندلس ۱۴
۲-۶-۲. مرحله ضعف شعر. ۱۴
۲-۶-۳. مرحله تقلید. ۱۵
۲-۶-۴. مرحله تجدید ونوگرایی ۱۶
۲-۶-۵. دوره انحطاط ۱۷
۲-۶-۶. مضامین شعری در اندلس ۱۸
۲-۶-۶-۱. استغاثه. ۱۸
۲-۶-۶-۲. موشحات. ۱۹
۲-۶-۶-۲-۱. اجزاء موشحات. ۲۰
۲-۶-۶-۲-۲. ویژگیهای موشحات. ۲۰
۲-۶-۶-۳. زجل ۲۱
۲-۶-۷. مراحل نثر در اندلس ۲۱
۲-۶-۷-۱. فنون نثر. ۲۲
فصل سوم: مروری بر زندگینامه ابن خفاجه و آثار او
۳-۱. تولد و زادگاه ابن خفاجه. ۲۴
۳-۲. دوران کودکی وجوانی شاعر. ۲۵
۳-۳. هجرت وآوارگی به سوی مغرب (مراکش). ۲۶
۳-۴. ویژگی های جسمانی و روحی شاعر. ۲۶
۳-۴-۱. عزت نفس ۲۷
۳-۴-۲. نازک طبیعی ۲۷
۳-۴-۳. آرمان گرایی و بزرگ منشی ۲۷
۳-۵. استادان و شاگردان ابن خفاجه. ۲۸
۳-۵-۱. استادان. ۲۸
۳-۵-۲. شاگردان. ۲۸
۳-۶. اندیشه های دینی و مذهبی شاعر. ۲۸
۳-۷. وفات شاعر. ۳۱
۳-۸. آثار و تالیفات ادبی ابن خفاجه. ۳۱
۳-۸-۱. مکتب شعری ابن خفاجه. ۳۲
۳-۸-۲. اغراض وفنون شعری در دیوان ابن خفاجه. ۳۲
۳-۸-۲-۱. وطن دوستی ۳۲
۳-۸-۲-۲. ناله بر جوانی ۳۴
۳-۸-۲-۳. مدح ۳۶
۳-۸-۲-۴. رثاء. ۳۸
۳-۸-۲-۵. غزل. ۴۰
۳-۸-۲-۶. هجاء. ۴۲
۳-۸-۳. نثر ابن خفاجه. ۴۳
۳-۸-۴. شعر ابن خفاجه از نگاه دیگران. ۴۴
۳-۸-۵. جایگاه وصفی ابن خفاجه در پژوهشهای ادبی ۴۵
فصل چهارم: نگاهی به تاریخچه وصف از دوره جاهلی تا اندلس
۴-۱. وصف در لغت و اصطلاح ۴۸
۴-۲. ارزش و اهمیت وصف. ۴۹
۴-۳. وصف در شعر جاهلی ۵۰
۴-۳-۱. وصف شب. ۵۱
۴-۳-۲. وصف اسب. ۵۲
۴-۳-۳. وصف شتر. ۵۴
۴-۴. وصف در دوره صدر اسلام. ۵۶
۴-۵. وصف در دوره اموی ۵۷
۴-۶. وصف در دوره عباسی ۵۸
۴-۷. وصف در دوره اندلس ۶۱
۴-۷-۱. بارزترین ویژگی های وصف در شعر اندلس ۶۳
۴-۷-۱-۱. وسعت خیال، تزیین الفاظ و عدم تعمق فکری ۶۳
۴-۷-۱-۲. پیوند وصف طبیعت با فنون دیگر شعر. ۶۵
۴-۷-۱-۳. کاربرد رمز در شعر طبیعت. ۶۶
۴-۷-۱-۴. گسترش اسلوب تشخیص در شعر طبیعت. ۶۷
فصل پنجم: بررسی نوآوری ها و تجدید در توصیف عناصر طبیعت در اشعار ابن خفاجه
۵-۱. بخش اول: بررسی وصف در اشعار ابن خفاجه. ۷۴
۵-۱-۱. ابن خفاجه شاعری وصف پرداز. ۷۴
۵-۱-۲. ابن خفاجه. ۷۵
۵-۱-۲-۱. آغاز قصاید با وصف طبیعت. ۷۵
۵-۱-۲-۲. پندگیری و عبرت از طبیعت. ۷۵
۵-۱-۲-۳. پیوند وصف طبیعت با دیگر فنون شعری ۷۶
۵-۱-۲-۴. استفاده از تصاویر خشن و موسیقی تند. ۷۷
۵-۱-۵. تجلی عناصر طبیعت در قالب زنی زیبا ۸۰
۵-۱-۲-۶. استفاده از عناصر زندگی اشرافی در تصاویر. ۸۱
۵-۱-۲-۷. انبوه سازی تصاویر. ۸۳
۵-۱-۲-۸. آفرینش تصاویر، حاصل تجربه های حسی ۸۴
۵-۱-۲-۹. ابن خفاجه شاعری رومانتیسم. ۸۵
۵-۱-۲-۱۱. آفرینش تصاویری دارای حرکت و حیات. ۸۷
۵-۲. بخش دوم: بررسی نوآوری های این خفاجه در توصیف طبیعت. ۹۱
۵-۲-۱. طبیعت ساکت. ۹۱
۵-۲-۱-۱. پدیده های آسمانی ۹۲
۵-۲-۱-۱-۱. آسمان. ۹۲
۵-۲-۱-۱-۲. خورشید. ۹۳
۵-۲-۱-۱-۳. ستارگان. ۹۶
۵-۲-۱-۱-۳-۱. ستاره سُهی ۹۷
۵-۲-۱-۱-۳-۲. ستاره فرقدان (دوبرادر). ۹۸
۵-۲-۱-۱-۴. سیاره ها ۹۸
۵-۲-۱-۱-۴-۱. زمین ۹۸
۵-۲-۱-۱-۴-۲. سیاره زحل (کیوان). ۱۰۰
۵-۲-۱-۱-۵. باران. ۱۰۱
۵-۲-۱-۱-۶. برف. ۱۰۳
۵-۲-۱-۱-۷. ابر. ۱۰۴
۵-۲-۱-۱-۸. رعد و برق ۱۰۶
۵-۲-۱-۱-۹. فلق و شفق ۱۰۸
۵-۲-۱-۲. پدیده های زمینی ۱۱۰
۵-۲-۱-۲-۱. کوه ۱۱۰
۵-۲-۱-۲-۲. دریا ۱۱۴
۵-۲-۱-۲-۳. درختان. ۱۱۶
۵-۳-۲-۳-۱. درخت بان (سرو کوهی). ۱۱۶
۵-۲-۱-۲-۳-۲. دوح (درخت تنومند). ۱۱۸
۵-۲-۱-۲-۳-۳. أراک (سواک). ۱۱۹
۵-۲-۱-۲-۴. نباتات. ۱۲۰
۵-۲-۱-۲-۴-۱. گل خیری (گل شب بو). ۱۲۰
۵-۲-۱-۲-۴-۲. گل آس. ۱۲۱
۵-۲-۱-۲-۴-۳. گل بابونه. ۱۲۲
۵-۲-۱-۲-۴-۴. گل نرگس ۱۲۳
۵-۳-۴-۲. باد. ۱۲۶
۵-۳-۴-۳. آب. ۱۲۸
۵-۳-۴-۴. خاک. ۱۲۹
نتیجه گیری ۱۳۰
ملخص البحث.۱۳۲
منابع و مأخذ. ۱۳۳
چکیده انگلیسی ۱۳۸
 
 

مقدمه

ابن خفاجه ادیب و شاعر اندلسی و ملقب به صنوبری اندلس است از آنجا که اغلب موضوعات شعری به گونه­ای به وصف برمی­گردد و او سر آمد شاعران وصف سراست، پس باید او را از بزرگترین شاعران ادبی عربی به شمار آورد. بررسی علل موفقیت او در فن وصف و رمز زیبایی وصفیات ابن خفاجه می ­تواند روش و اسلوبی خاص در اختیار علاقه مندان قرار دهد.
ابن­خفاجه اندلسی یکی از این شاعران بزرگ در جهان ادبیات عرب می­باشد وی که به عنوان شاعر طبیعت نام دارد چنان طبیعت در نظرش با ارزش گشت که بدان سوگند یاد کرد و به باغبان و عاشق طبیعت ملقب گردید. ابن خفاجه در تاریخ به شاعر وصف پرداز مشهور گشت چرا که وصف در دیوان او بیشترین جای را به خود اختصاص داده است.
از مواردی که ابن خفاجه به عنوان یک شاعر اصیل خودنمایی می­ کند وصف است. و مهمترین موضوعات وصف ابن خفاجه طبیعت است و طبیعت ماننده موزه­ای بزرگ است که شاعر در آن قدم می­زند و از زیبایی و صور و اشکال آن چون وصف طبیعت ساکت که شامل آسمان، ماه، ستارگان، ابر، بادها، باران، زمین، درختان، نباتات، رودخانه­ها، مکانها، و رنگ می­شود. و از هریک وصف­هایی دل انگیز به جای
می­گذارد. ابن خفاجه در زمینه توصیفات خود در مورد طبیعت ساکت بسیار شعر گفته است و بسیاری اوقات با آنها به سخن پرداخته و چیره دستی و مهارت خویشی را به نمایش گذاشته است.
پایان ­نامه حاضر که به تجدید در توصیف عناصر طبیعت در اشعار ابن خفاجه اندلسی مربوط است از
۵ فصل تشکیل شده، فصل اول در برگیرنده کلیات تحقیق است، و از فصل دوم به بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی عصر شاعر پرداخته شده است، و فصل سوم مروری بر زندگینامه ابن خفاجه و بیان آثار ادبی او اشاره داشته که شاعر در آن هنرنمایی زیبایی کرده است، فصل چهارم به تاریخچه وصف از دوره جاهلی تا دوره اندلسی پرداخته شده است و در فصل پنجم به بررسی نوآوری­ها و تجدید در توصیف عناصر طبیعت در اشعار وصفی ابن خفاجه می ­پردازد.
 
 

فصل اول

کلیات تحقیق

۱-۱. بیان مسأله

پرداختی به ادبیات و شعر شاعران بزرگ در عرصه زبان و ادبیات عرب از دیرباز مورد توجه دانشجویان و دانش پژوهان این رشته بوده است خصوصاً شعرایی که در یکی از اغراض و فنون شعری برجسته بوده ­اند و فن وصف به به عنوان فنی مهم و مؤثر در زدودن غبار ابهام از دنیای پر رمز و راز شعر، از دیرباز در تصویر پردازی­های شاعران خودنمایی کرده­اند و در میان شاعران تصویرپرداز ابن خفاجه وصف را به عنوان ابزاری برای تصویرپردازی صورت­های نقلی و وجدانی خود برگزید. وی توصیفات خود را در مورد طبیعت و پدیده­های آسمانی و عناصر آن بر همه اغراض شعریش سایه گسترانده است و طبیعت در نظرش خیلی با ارزش گشت و به باغبان و عاشق طبیعت مقلب گردید. و در این پژوهش تلاش پژوهشگر بر این است تجدید در توصیف عناصر طبیعت در اشعار ابن خفاجه اندلسی آن را بررسی نماییم.
 

abisho.ir/دانلود-پایان-نامه-کارشناسی-ارشدتجدید/

دانشگاه صنعتی خواجه نصیر الدین طوسی

پایان نامه کارشناسی ارشد

مهندسی مکانیک – طراحی کاربردی

عنوان پایان نامه :

تحلیل تنش، تخمین رفتار و خواص الاستیک نانولوله­های کربنی تحت بارگذاری کششی

استاد راهنما:

دکتر علی شکوه­ فر

شهریور ماه ۱۳۸۹

 
فهرست مطالب
فصل اول (مقدمه)
۱-۱ مقدمه. ۲
۲-۱ تابع پتانسیل مورس اصلاح شده. ۹
۳-۱ توابع پتانسیل ترسوف- برنر و ترسوف ۱۱
۴-۱ توابع پتانسیل نسل دوم مرتبه پیوند تجربی واکنشی و لنارد جونز ۶-۱۲   ۱۲
فصل دوم (تخمین مدول الاستیک)
۱-۲ فرمولاسیون مرجع. ۱۸
۱-۱-۲ پتانسیل انرژی ۲۰
۲-۱-۲ تابع پتانسیل مورس اصلاح شده. ۲۰
۳-۱-۲ تابع پتانسیل ترسوف ۲۱
۴-۱-۲ فرمولاسیون با بهره گرفتن از تابع پتانسیل مورس اصلاح شده. ۲۲
۵-۱-۲ فرمولاسیون با بهره گرفتن از تابع پتانسیل ترسوف ۲۳
۲-۲ تحلیل ساختاری ۲۴
۱-۲-۲ اثر انحنا ۳۱
۲-۲-۲ ساختار آرمچیر. ۳۱
۳-۲-۲ ساختار زیگزاگ ۳۲
۳-۲ نتایج و مباحث ۳۵
فصل سوم (تخمین رفتار مکانیکی)
۱-۳ مقدمه. ۴۲
۲-۳ فرمولاسیون مرجع. ۴۲
۳-۳ تحلیل ساختاری ۴۴
۱-۳-۳ ساختار آرمچیر. ۴۸
۲-۳-۳ ساختار زیگزاگ ۴۹
۳-۳-۳ اثر انحنا ۵۰
۴-۳ نتایج و مباحث ۵۳
فصل چهارم (مدل سازی نرم افزاری)
۱-۴ مدل سازی ۵۹
۲-۴ مباحث و نتایج. ۶۱
فصل پنجم (نتیجه گیری و پیشنهادات)
نتیجه گیری و پیشنهادات ۶۷
لیست مقالات ارائه شده. ۷۰
فهرست مراجع. ۷۱
 
 
فهرست نمودارها و اشکال
فصل اول (مقدمه)
شکل ۱-۱. بردار کایرال در نمای شماتیک ساختار نانولوله کربن ۵
شکل ۲-۱. الگوهای ساختاری آرمچیر، زیگزاگ و کایرال. ۶
شکل ۳-۱. نمایش ترمهای انرژی در صفحه ی گرافیتی ۸
فصل دوم (تخمین مدول الاستیک)
شکل ۱-۲. صفحه ی گرافیتی (گرافین) تک جداره تحت تنش کششی ۲۴
شکل ۲-۲. راستای طولی نانولوله تک جداره آرمچیر. ۲۵
شکل ۳-۲. تحلیل نیرویی پیوند کربن – کربن در راستای طولی نانولوله کربنی تک جداره آرمچیر. ۲۶
شکل ۴-۲. راستای طولی نانولوله تک جداره زیگزاگ ۲۸
شکل ۵-۲. تحلیل نیرویی پیوندهای کربن – کربن در راستای طولی نانولوله کربنی تک جداره زیگزاگ ۲۹
شکل ۶-۲. اثر انحنا در تحلیل نیرویی نانولوله تک جداره آرمچیر. ۳۱
شکل ۷-۲. اثر انحنا در تحلیل نیرویی نانولوله تک جداره زیگزاگ ۳۲
نمودار ۱-۲. نمودار تغییرات مدول الاستیک نانولوله تک جداره آرمچیر بر حسب تغییرات قطر. ۳۵
نمودار ۲-۲. نمودار تغییرات مدول الاستیک نانولوله تک جداره زیگزاگ بر حسب تغییرات قطر. ۳۶
نمودار ۳-۲. مقایسه تغییرات مدول بر حسب قطر دو ساختار آرمچیر و زیگزاگ ۳۷
نمودار ۴-۲. نمودار تغییرات مدول الاستیک بر حسب تغییرات ضخامت نانولوله آرمچیر (۱۰و۱۰) ۳۸
نمودار ۵-۲. نمودار تغییرات مدول الاستیک بر حسب ضخامت نانولوله زیگزاگ (۰و۱۷) ۳۸
فصل سوم (تخمین رفتار مکانیکی)
نمودار ۱-۳. نمودار تنش – کرنش نانولوله تک جداره آرمچیر (۱۰و۱۰) ۵۳
نمودار ۲-۳. نمودار تنش – کرنش نانولوله تک جداره زیگزاگ (۰و۱۷) ۵۴
نمودار ۳-۳. نمودار تغییرات تنش نانولوله­های تک جداره آرمچیر با اندیس نانولوله. ۵۶
نمودار ۴-۳. نمودار تغییرات تنش نانولوله­های تک جداره زیگزاگ با اندیس نانولوله. ۵۷
فصل چهارم (مدل سازی نرم افزاری)
نمودار ۱-۴. نمودار تنش – کرنش نانولوله تک جداره آرمچیر (۱۰و۱۰) با بهره گرفتن از مدل سازی با نرم افزار لمپس. ۶۲
نمودار ۲-۴. نمودار تنش – کرنش نانولوله تک جداره زیگزاگ (۰و۱۷) با بهره گرفتن از مدل سازی با نرم افزار لمپس. ۶۲
شکل ۱-۴. شروع شکسته شدن اولین پیوند و رخ دادن تغییر شکل در ساختار نانولوله کربن تک جداره. ۶۳
فهرست جداول
جدول ۱-۲. مقایسه مدول الاستیک این تحقیق با مدول الاستیک سایر کارهای مشابه با ضخامتهای مختلف برای نانولوله تک جداره زیگزاگ (۰و۱۷) ۴۰
جدول ۱-۴. مقایسه ی مدول الاستیک نانولوله­های کربن تک جداره با بهره گرفتن از روش تلفیقی و مدل سازی نرم افزاری ۶۴
 
فصل اول
(مقدمه)
1-1 مقدمه
پس از اولین آزمایش عملی در سال ۱۹۹۱ توسط ایجیما ^۱ ]۱[ بر روی نانولوله­های کربن، اکثر توجهات به سمت این مواد و تخمین خواص مختلفشان کشیده شد. خواص مکانیکی بسیار بالا در مقابل وزن پائین، خواص الکتریکی و حرارتی عالی، از جمله خصوصیات منحصر به فردی هستند که نانولوله­های کربن را تبدیل به ساختارهایی بی بدیل در دنیای امروز و کانون توجه انواع علوم مهندسی به خصوص مهندسی مکانیک نموده اند. تحلیل مکانیک ساختاری این مواد و تخمین خواص مکانیکی آنها با بهره گرفتن از روشها و ایده­های مختلف تا به امروز همواره مورد توجه محققین بوده است. نتایج کلی­ این گونه نشان می دهد که از نظر مکانیکی نانولوله­های کربن مقاومت کششی در حدود ۲۰ برابر فولادی با بالاترین مقاومت کششی در طبیعت و نیز مدول الاستیسیته (مدول یانگ) در حد تراپاسکال (TPa) را دارند. البته این خواص فوق العاده یک توجیه علمی مشخص نیز دارد و آن هم به دلیل هیبرید SP² بسیار قوی پیوند کربن کربن در این ساختار است که قوی ترین نوع پیوند در طبیعت نیز می باشد. شخصی به نام کیان ^۲ ]۲[ اخیراً گزارش داده که اضافه نمودن تنها ۱ درصد وزنی نانولوله کربن، باعث افزایش ۲۵ درصدی مقاومت کششی فیلمهای کامپوزیتی زمینه پلی­استیرن
می شود.
در تخمین خصوصیات نانولوله­های کربن بسیاری از محققین از مدلهای محیط پیوسته، بخصوص مدل ورق پوسته­ای که با ساختار هندسی نانولوله­ها نیز تطابق خوبی دارد، استفاده کرده­اند. اگر چه این تئوریها محدودیتهایی را نیز به همراه دارند اما نتایج خوبی را در مقایسه با نتایج کارهای عملی و آزمایشگاهی از خود نشان داده اند، ضمن آنکه نسبت به سایر روشها بکارگیری آنها آسان­تر می­باشد. در حالت کلی اندازه ­گیری خواص نانولوله­های کربن به صورت عملی و آزمایشگاهی در ابعاد نانو کاری بسیار دشوار و هزینه بر است.
——

• Iijima
• Qian

البته طی سالهای اخیر یک ابزار بسیار قوی جهت تخمین و بررسی خواص مکانیکی نانولوله­ها با دقت بسیار بالا مورد استفاده قرار گرفته است که شبیه سازی به روش دینامیک مولکولی ^۱ نام دارد. این روش ابزار مناسبی برای رها شدن از دشواریهای روش تجربی و تایید نتایج به دست آمده توسط تئوریهای تحلیلی می باشد. تحقیقات انجام گرفته بر روی نانولوله­های کربن به دلیل خواص فوق العاده­ی گزارش شده آنها، متعدد و گوناگون می باشد. افراد مختلف همواره سعی نموده اند که با تئوریهای جدید و روش های ساده­تر به نتایج دقیق­تری دست پیدا کنند. بر این اساس خصوصیاتی همچون مدول یانگ، ضریب پواسون، روابط تنش-کرنش و مقادیر آنها، تنش ماکزیمم، کرنش شکست و. همواره مد نظر محققین بوده است. اولین آزمایش برای اندازه ­گیری مدول الاستیسیته در نانولوله کربن چند دیواره مقدار ۹/۰ ± ۸/۱ TPa را نتیجه داد ]۳[ و پس از آن وانگ ^۲ ]۴[  مقدار کمی کمتر ۵۹/۰ ± ۲۸/۱ TPa را گزارش کرد. یو ^۳ ]۵[ مقاومت کششی و مدول یانگ نانولوله کربن تک دیواره را به ترتیب در بازه ی: ۶۳ – ۱۱ GPa و ۹۵/۰– ۲۷/۰ TPa یافت. کریشنان ^۴ ]۶[ نیز مدول الاستیک نانولوله کربن تک دیواره را در محدوده ی قطر ۵/۱ – ۱ nm برای ۲۷ نانولوله در حدود ۲۵/۱ TPa اندازه گرفت. لو ^۵ ]۸و۷[ و لییر ^۶ ]۹[ نیز به ترتیب با مدلهای ثابت نیروی تجربی ^۷ و محاسبات اصول اولیه ^۸ مدول یانگ را ۹۷/۰ و ۱ TPa به دست آورده اند. همه­ نتایج فوق حتی با در نظر گرفتن خطای آنها نشان می دهند که خواص مکانیکی نانولوله­های کربن بسیار بالاست.
—————

• Molecular Dynamic (MD)
• Wong
• Yu
• Krishnan
• Lu
• Lier
• Emperical force Constant model
• ab initio
• Srivastava

از دیگر کارهای انجام شده می توان به تحقیقات سری واستاوا ^۹ ]۱۰[ برای نانولوله کربن (۰و۸) با بهره گرفتن از روش دینامیک مولکولی اشاره نمود که نشان داده است این ساختار می تواند تا ۱۲درصد فشرده شود و تحت چنین محدودیت الاستیکی، تنش در رنج ۱۲۵ – ۱۱۰ GPa می­باشد. در سالهای اخیر اکثر تحقیقات بر روی بارگذاری فشاری و ترکیبی به منظور بررسی کمانش ساختار نانولوله­ها متمرکز شده اند و بدین منظور کارهای انجام گرفته بر روی بارگذاری کششی بسیار محدود می باشد. از آنجا که نتایج بارگذاریهای فشاری و کششی در نانولوله­های کربن کاملاً متفاوتند (به دلیل اثر بر هم کنشهای دافعه و جاذبه در این ساختارها که ماهیت و مقدار متفاوتی دارند)، بنابراین همچنان کارهای تحقیقاتی بر روی این ساختارها تحت بار کششی مطلوب محققین بوده و هم اکنون نیز در حال بررسی می باشد.
در اینجا کمی بیشتر به جزئیات هندسی و آشنایی با اساس روش های مختلف به کار گرفته شده جهت تخمین خواص مکانیکی نانولوله­های کربن می پردازیم. از نظر ساختاری نانولوله­های کربن در حالت کلی به دو دسته­ی کلی تقسیم می شوند که عبارتند از نانولوله­های کربن تک دیواره ^۱ و نانولوله­های کربن چند دیواره ^۲. یک نانولوله­ی کربنی تک جداره می ­تواند از نظر شماتیکی ناشی از خم شدن یک ورقه­ی گرافیتی و تبدیل شدن آن به یک لوله استوانه­ای باشد و یک نانولوله کربنی چند جداره مجموعه ­ای از نانولوله­های کربنی تک جداره هم مرکز و هم راستا است که درون یکدیگر قرار گرفته­اند. راستای تا خوردن و خم شدن ورقه گرافیتی، توسط برداری به نام کایرال ^۳ یا C_h(n,m) تعریف می­گردد. شکل ۱-۱ نمایانگر این بردار در ساختار نانولوله می باشد. با بهره گرفتن از این بردار می­توان انواع چیدمانهای ساختار اتمی را تعریف نمود.
—————

• Single walled carbon nano tube (SWCNT)
• Multi walled carbon nano tube (MWCNT)
• Chiral

بر این اساس بردار (n,n) معرف چیدمان آرمچیر^۱، بردار (n,0) معرف چیدمان زیگزاگ^۲ و کلی­ترین حالت بردار (n,m) است که معرف چیدمان کایرال می باشد.
شکل ۱-۱. بردار کایرال در نمای شماتیک ساختار نانولوله کربن
چیدمانهای ساختار اتمی نانولوله­های کربن را به گونه­ای دیگر نیز می­توان تعریف نمود. با تعریف زاویه  φ  به عنوان زاویه ی بردار کایرال خواهیم داشت:
زاویه ° = ۰φ  معادل چیدمان زیگزاگ، زاویه ی= ۳۰°  φ  معادل چیدمان آرمچیر و هر زاویه­ای بین این دو مقدار معرف چیدمان کایرال می­باشد. چیدمانهای معرفی شده­ی فوق از ساختار اتمی نانولوله کربن، در شکل ۲-۱ می توان ملاحظه نمود. نتایج بررسیها نشان می دهند که هم خواص مکانیکی و هم الکتریکی نانو لوله­های کربن به شدت به این چیدمانها وابسته است.
——

• Armchair
• Zigzag

شکل ۲-۱. الگوهای ساختاری آرمچیر، زیگزاگ و کایرال
رابطه­ قطر نانولوله­های کربن بر حسب اندیسهای آنها (n , m) در حالت کلی به صورت زیر می­باشد [۱۰]:
D_SWCNT =                                                                          (۱-۱)
که در رابطه­ فوق b معرف طول تعادلی پیوند کربن – کربن در ساختار نانولوله­های کربن بوده و مقدار آن از می­نیمم نمودن انرژی پتانسیل بین اتمی به دست می­آید که حدوداً ۰.۱۴۲ nm تخمین زده شده است. D_SWCNT نیز معرف قطر نانولوله کربن تک دیواره بوده و n , m نیز اندیسهای نانولوله می­باشند. رابطه­ فوق را می توان برای دو چیدمان زیگزاگ و آرمچیر به صورت زیر نیز تعریف نمود:
Zigzag à n=n , m=0 à D_SWCNT =                                                 (۲-۱)
Armchair à n=m à D_SWCNT =                                                        (۳-۱)
در ادامه به معرفی یک ابزار قوی و کاربردی در تخمین خواص نانولوله­های کربن به نام دینامیک مولکولی می­پردازیم. روش دینامیک مولکولی بر اساس بیان انرژیهای پیوندی و بر هم کنشهای اتمی استوار است. در این روش معمولاً پیوندهای شیمیایی، به صورت المانهای دارای انرژی در نظر گرفته می­شوند که اتمها به آنها متصل می­باشند. در بعضی از شبیه سازیها حتی پیوندهای شیمیایی را به صورت المان تیر ^۱ در نظر گرفته­اند که می ­تواند تحت کشش و خمش قرار گیرد. همه این فرضیات جهت ساده­سازی به کار می­رود و هیچ کدام دقیقاً منطبق با واقعیت پیوند شیمیایی نیستند.
در مبحث دینامیک مولکولی انرژی پتانسیل بین اتمی کل سیستم مولکولی، مجموع چند ترم خاص از انرژیهای پیوندی و بر هم کنشهای غیر پیوندی می باشد که به صورت زیر تعریف می شود:
E_tot = U_ρ + U_θ + U_w + U_τ + U_Vdw + U_es                                                    (۴-۱)
U_ρ = انرژی پیوندی ناشی از کشش پیوند
U_θ = انرژی پیوندی ناشی از تغییر زاویه ی پیوند با پیوند همسایه
U_w = انرژی پیوندی معکوس
U_τ = انرژی پیوندی پیچشی
U_Vdw = انرژی غیر پیوندی حاصل از بر هم کنش نیروهای وان در والس
U_es = انرژی غیر پیوندی ناشی از بر هم کنش نیروهای الکترواستاتیکی
شکل ۳-۱]۲[ به خوبی معرف همه ی ترمهای انرژی در فوق می باشد که به صورت درجه آزادی حرکت مولکولها نمایش داده شده است.
—————

دانشگاه سمنان

دانشکده کویرشناسی

پایان‌نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد

در رشته مهندسی منابع طبیعی- بیابانزدایی

عنوان:

بررسی قابلیت دو گونه گیاهی در جذب فلزات سنگین خاک

(مطالعه موردی: منطقه نیمه بیابانی چپرقویمه، استان گلستان)

استاد راهنما:

دکتر علی­رضا مشکی

اساتید مشاور:

مهندس علی صلاحی

مهندس محمّدکیا کیانیان

 
 
 
فهرست مطالب:
فصل اول. ۱
۱-۱- مقدمه ۲
۱-۲- بیان مسئله تحقیق. ۳
۱-۳- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق ۵
۱-۴- نوآوری تحقیق. ۶
۱-۵- اهداف تحقیق. ۶
۱-۶- فرضیه­ های تحقیق ۷
فصل دوم: مرور منابع ۸
۲-۱-  تعاریف، اصول و مبانی نظری ۹
۲-۱-۱-  مناطق خشک ۹
۲-۱-۲-  فلزات سنگین. ۱۰
۲-۱-۳-  دسته بندی عناصر ۱۱
۲-۱-۳-۱- مس(Cu) 12
۲-۱-۳-۱-۱- مس در خاک ۱۲
۲-۱-۳-۱-۲- آلودگی خاک ۱۳
۲-۱-۳-۱-۳- فراهمی زیستی مس . ۱۳
۲-۱-۳-۱-۴- مس در گیاهان ۱۳
۲-۱-۳-۱-۵- اثرات مس بر گیاهان . ۱۴
۲-۱-۳-۱-۶- واکنش با عناصر دیگر . ۱۴
۲-۱-۳-۱-۷- اثرات مس بر سلامتی انسان ۱۴
۲-۱-۳-۲- سرب(Pb) 15
۲-۱-۳-۲-۱- سرب در خاک . ۱۵
۲-۱-۳-۲-۲- آلودگی خاک . ۱۵
۲-۱-۳-۲-۳- سرب در گیاهان . ۱۶
۲-۱-۳-۲-۴- جذب و انتقال در گیاهان ۱۶
۲-۱-۳-۲-۵- اثرات سرب بر گیاهان ۱۷
۲-۱-۳-۲-۶- اثرات سرب بر سلامتی انسان. ۱۷
۲-۱-۳-۳- کادمیوم(Cd) 17
۲-۱-۳-۴- روی(Zn) . 18
۲-۱-۳-۴-۱- روی در خاک . ۱۸
۲-۱-۳-۴-۲- آلودگی خاک ۱۸
۲-۱-۳-۴-۳- روی در گیاهان . ۱۹
۲-۱-۳-۴-۴- اثرات روی بر گیاهان . ۱۹
۲-۱-۳-۴-۵- واکنش با عناصر دیگر ۱۹
۲-۱-۴- منشا آلاینده­ها. ۲۰
۲-۱-۵- گیاه­پالایی. ۲۰
۲-۱-۵-۱- تاریخچه گیاه­پالایی ۲۱
۲-۱-۵-۲- تکنولوژی­های گیاه­پالایی ۲۱
۲-۱-۵-۲-۱- گیاه استخراجی ۲۳
۲-۱-۵-۲-۲- گیاه تبخیری ۲۴
۲-۱-۵-۲-۳- تصفیه ریشه­ای ۲۵
۲-۱-۵-۲-۴- گیاه تثبیتی. ۲۵
۲-۱-۵-۲-۵- تجزیه ریشه­ای ۲۶
۲-۱-۵-۲-۶- تجزیه گیاهی ۲۶
۲-۱-۵-۳- واکنش گیاهان به فلزات سنگین. ۲۷
۲-۱-۵-۴- شرایط و محیط­های قابل استفاده برای گیاه­پالایی ۲۸
۲-۱-۶- گونه مورد مطالعه. ۲۸
۲-۱-۶-۱- اکالیپتوس ۲۸
۲-۱-۶-۱- مشخصات گیاهشناسی. ۲۸
۲-۱-۶-۳- موطن اصلی اکالیپتوس. ۲۹
۲-۱-۶-۴- اکولوژی اکالیپتوس ۲۹
۲-۱-۶-۵- کشت و پرورش اکالیپتوس ۳۰
۲-۱-۶-۶- برداشت اکالیپتوس ۳۰
۲-۱-۶-۷- موارد مصرف چوب اکالیپتوس. ۳۰
۲-۲- مروری بر ادبیات موضوع ۳۱
۲-۲-۱- مطالعات صورت گرفته در خارج از کشور ۳۱
۲-۲-۲- مطالعات صورت گرفته در داخل کشور. ۳۶
فصل سوم: روش تحقیق. ۴۱
۳-۱- آزمون گلخانه­ای ۴۲
۳-۱-۱- موقعیت جغرافیایی گلخانه و منطقه مورد مطالعه ۴۲
۳-۱-۲- عملیات کاشت. ۴۳
۳-۱-۲-۱- انتخاب و نمونه برداری خاک ۴۳
۳-۱-۲-۲- انتخاب و تهیه نهال­ها. ۴۳
۳-۱-۲-۳- کشت گیاه ۴۴
۳-۱-۳- عملیات داشت ۴۴
۳-۱-۳-۱- اعمال تیمارهای فلزات سنگین ۴۵
۳-۱-۴- عملیات برداشت ۴۵
۳-۲- اندازه گیری پارامترهای فیزیک و شیمیایی خاک ۴۵
۳-۲-۱- اندازه گیری واکنش خاک pH.
۳-۲-۲- اندازه قابلیت هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک(EC). 46
۳-۲-۳- اندازه گیری بافت خاک به روش هیدرومتری. ۴۶
۳-۳- تجزیه نمونه­های گیاهی ۴۶
۳-۳-۱- اندازه ­گیری عناصر سنگین نمونه­ های گیاهی ۴۶
۳-۴-  تجزیه و تحلیل داده­ ها ۴۷
فصل چهارم: نتایج وتفسیر آن­ها. ۴۸
۴-۱- نتایج ۴۹
۴-۲- مقایسه قابلیت جذب عناصر سنگین خاک توسط دو گونه اکالیپتوس ۴۹
۴-۲-۱- مس (Cu). 49
۴-۲-۲- روی (Zn) 50
۴-۲-۳- سرب (Pb) 51
۴-۲-۴- کادمیوم (Cd). 53
۴-۳- اثر متقابل (برهم­کنش) غلظت­های مختلف عناصر مس، روی، سرب و کادمیوم بر یکدیگر و تاثیر آن در جذب دو گونه E. microtheca و E. camaldulensis.
۴-۳-۱- تاثیر سطوح مختلف روی، سرب، کادمیوم و تیمار ترکیبی بر جذب مس. ۵۴
۴-۳-۱-۱- روی (Zn). 54n>
۴-۳-۱-۲- سرب (Pb) 56
۴-۳-۱-۳- کادمیوم (Cd). 58
۴-۳-۱-۴- تیمار ترکیبی (Cu, Zn, Pb, Cd) 60
۴-۳-۲- تاثیر سطوح مختلف مس، روی، کادمیوم و تیمار ترکیبی بر جذب سرب. ۶۲
۴-۳-۲-۱- مس (Cu) 62
۴-۳-۲-۲- روی (Zn). 64
۴-۳-۲-۳- کادمیوم (Cd) 66
۴-۳-۲-۴- تیمار ترکیبی (Cu, Zn, Pb, Cd). 68
۴-۳-۳- تاثیر سطوح مختلف مس، سرب، کادمیوم و تیمار ترکیبی بر جذب روی. ۷۰
۴-۳-۳-۱- مس (Cu) 70
۴-۳-۳-۲- سرب (Pb) 72
۴-۳-۳-۳- کادمیوم (Cd). 74
۴-۳-۳-۴- تیمار ترکیبی (Cu, Zn, Pb, Cd). 76
۴-۳-۴- تاثیر سطوح مختلف مس، روی، سرب و تیمار ترکیبی بر جذب کادمیوم. ۷۷
۴-۳-۴-۱- مس (Cu) 77
۴-۳-۴-۲- روی (Zn) 79
۴-۳-۴-۳- سرب (Pb). 80
۴-۳-۴-۴- تیمار ترکیبی (Cu, Zn, Pb, Cd) 81
۴-۴- مقایسه میانگین غلظت فلزات سنگین در گونه ­های اکالیپتوس با مقادیر مجاز ۸۲
فصل پنجم: جمع­بندی و پیشنهادات ۸۵
۵-۱- محتوا ۸۶
۵-۲-۱- بحث. ۸۶
۵-۲-۱-۱- مقایسه قابلیت دو گونه اکالیپتوس E. Microtheca و E. Camaldulensis در جذب برخی از عناصر سنگین خاک۸۶
۵-۲-۱-۲- اثر متقابل (برهم­کنش) غلظت­های مختلف عناصر مس، روی، سرب و کادمیوم بر یکدیگر و تاثیر آن در جذب دو گونه E. microtheca و E. camaldulensis
۵-۲-۱-۲-۱- تاثیر سطوح مختلف روی، سرب، کادمیوم و تیمار ترکیبی بر جذب مس . ۸۸
۵-۲-۱-۲-۲- تاثیر سطوح مختلف مس، سرب، کادمیوم و تیمار ترکیبی بر جذب روی ۸۹
۵-۲-۱-۲-۳- تاثیر سطوح مختلف مس، روی، کادمیوم و تیمار ترکیبی بر جذب سرب ۹۰
۵-۲-۱-۲-۴- تاثیر سطوح مختلف مس، روی، سرب و تیمار ترکیبی بر جذب کادمیوم ۹۱
۵-۲-۱-۳- مقایسه میانگین غلظت فلزات سنگین در گونه ­های گیاهی با مقادیر مجاز ۹۳
۵-۲-۲- نتیجه ­گیری. ۹۵
۵-۲-۳- پیشنهادات ۹۶
مراجع ۹۷
چکیده:
فلزات سنگین از آلاینده­های خطرناک محیط زیست هستند که از طریق ورود به زنجیره غذایی موجب بروز خطرات برای انسان، گیاهان و سایر موجودات زنده می­شوند. در خاک­های آلوده به فلزات سنگین، استفاده از گیاهانی که توانایی رشد، سازگاری و جذب فلزات را دارند به ­عنوان یکی از روش­های پاکسازی این خاک­ها مطرح است. گیاه­پالایی یکی از روش­های زیست­پالایی است که در دهه­های اخیر برای اصلاح و پالایش خاک­های آلوده به ترکیبات آلی و معدنی ارائه شده است. مطالعات گذشته عمدتا متمرکز بر روی جذب یک عنصر بوده ­اند درحالی­که در این مطالعه علاوه بر افزودن چند عنصر اقدام به بررسی دقیق برهم­کنش عناصر بر روی جذب هر یک از عناصر صورت گرفته است. هدف این تحقیق بررسی تاثیر غلظت­های مختلف مس، روی، سرب، کادمیوم و ترکیب این عناصر موجود در خاک بر میزان تجمع در اندام­های گیاهی دو گونه اکالیپتوس Eucalyptus microtheca و Eucalyptus camaldulensis می­باشد. برای انجام این مطالعه سه تیمار مس (غلظت­های ۵، ۱۰، ۲۰ppm )، سه تیمار روی (غلظت­های ۱، ۳، ۱۰ppm )، سه تیمار سرب (غلظت­های ۵۰، ۱۰۰، ۲۰۰ppm )، سه تیمار کادمیوم (غلظت­های ۵، ۱۰، ۱۵ppm ) و سه تیمار مخلوط از این عناصر در سه سطح با ۳ تکرار و در قالب طرح کاملا تصادفی برای دو گونه اکالیپتوس در نظر گرفته شد. پس از ۱۳ هفته از اعمال تیمارها، تمامی درختان اکالیپتوس قطع و به برگ، ساقه و ریشه تقسیم شدند و پس از آماده­سازی اولیه، غلظت فلزات سنگین موجود در نمونه­ها توسط دستگاه ICP اندازه ­گیری شد و آنالیزهای آماری داده­ ها با بهره گرفتن از نرم­افزار SPSS نسخه ۱۹ انجام شد. این تحقیق در آزمایشگاه و گلخانه بخش تحقیقات منابع طبیعی اداره کل مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع­ طبیعی واقع در شهر گرگان اجرا شد. نتایج این مطالعه نشان داد که دو گونه اکالیپتوس توانایی جذب عناصر سنگین در سطح مجاز و بحرانی که طبق استانداردهای جهانی تعریف شده است را دارند که با توجه به آلودگی بسیار بالای شهرهای بزرگ می­ توان از گیاه همیشه سبز اکالیپتوس که توانایی بالایی در جذب عناصر سنگین دارد بهره برد. طبق نتایج به دست آمده از تحقیق می­توان گفت دو گونه اکالیپتوس E. microtheca و E. camaldulensis در سطوح کم تیمار شاهد، از نظر جذب عناصر سنگین خاک اختلاف چندانی باهم ندارند اما با افزایش میزان غلظت­های مس، روی، سرب و کادمیوم این گونه E. camaldulensis است که توانسته در جذب برخی از عناصر سنگین موفق­تر عمل کند. تاثیر مهم نوع و غلظت عناصر سنگین موجود در خاک بر میزان جذب و ذخیره­سازی و همچنین اثر برهم­کنش عناصر سنگین ذکر شده بر تجمع آن­ها در اندام­های مختلف E. microtheca و E. camaldulensis از دیگر نتایج این تحقیق بشمار می­آید.
فصل اول: مقدمه
۱-۱- مقدمه
منابع طبیعی هر جامعه­ای سرمایه ملی آن جامعه محسوب می­شود. گیاهان به ­عنوان تولیدکنندگان اولیه نقش مهمی در
اکوسیستم­ها بازی می­ کنند و به ­عنوان بخش مهمی از منابع طبیعی در دسترس ما هستند. اعمال مدیریت صحیح و کارا بر منابع طبیعی هر منطقه نیازمند داشتن اطلاعات دقیق از ویژگی­های کمی و کیفی رستنی­ها و آگاهی از روابط بین گیاهان و عوامل محیطی آن­ها (از جمله خاک) می­باشد (میرغفاری، ۱۳۸۴). خاک در منابع طبیعی از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار است زیرا ارتباط بسیار نزدیکی با پوشش گیاهی دارد به گونه­ای که می­توان با دیدن وضعیت گیاهی یک منطقه به وضعیت خاک آن پی­برد (غازان شاهی، ۱۳۷۶). آلودگی خاک به ­عنوان یکی از مهم­ترین پیامدهای فعالیت­های انسان بر محیط زیست از دیرباز مورد توجه بسیاری از محققین علوم طبیعی قرار داشته است (براتی و میرغفاری، ۱۳۹۱). از نظر تاریخی آلودگی خاک به­وسیله­ی فلزات سنگین ابتدا از معادن استخراج و کارخانه­های ذوب این­گونه فلزات شروع شد. فعالیت­های معدن­کاری انسان جهت استخراج فلزات سرب و روی باعث بروز مشکلات زیست­محیطی بسیار جدی در مناطق مجاور این معادن گردیده است. آلودگی خاک منجر به بروز مسمومیت در گیاهان یک منطقه و از بین رفتن پوشش­گیاهی و در نتیجه افزایش شدید نرخ فرسایش­های آبی و بادی در این مناطق می­گردد (عرفان منش، ۱۳۸۷). خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک از جمله pH، درصد ماسه و رس، مقدار کربنات کلسیم موجود در خاک، مقدار مواد آلی، قابلیت تبادل کاتیونی (CEC)، نوع کانی رسی، درصد وزنی اکسیدهای سیلیسیم، آلومینیوم و آهن تاثیر مشخصی بر میزان جذب عناصر سنگین دارد (Wang et al., 2009).
گیاه­پالایی[۱]، تکنولوژی پاکسازی خاک­ها و سیستم­های آبـی از فلزات سنگین آلاینده است (Clements et al., 2002). از فواید گیـاه­پـالایی ایـن است که حاصل­خیزی خـاک بعـد از برداشـت فلـزات سـنگین تغییری نمی­کند. البته تعداد زیادی از این تکنیک­های مهندسی به­دلیل محدودیت­های اقتصادی و منطقی قابل اجرا نیـست (Hulme & Hill, 2004). پاکسازی محیط­زیست آلوده به فلزات سنگین و آلایند‌ه­های آلی توسط جذب آن­ها به­وسیله گیاهان یا گیاه‌پالایی امروزه جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. با توجه به این­که روش­های سنتی برداشت عناصر سنگین از خاک و آب بسیار پرهزینه و دشوار و اغلب ناموفق است، لزوم استفاده از گیاهان کاهش‌دهنده آلودگی خاک و آب روشن است. از طرفی با توجه به نیاز روزافزون جنگل­کاری در ایران، لازم است که تحقیقی جامع بر روی گونه‌ها‌ی‌ اکالیپتوس و نقش این گیاهان در جذب عناصر سنگین انجام شود. گیاه­پالایی یک گزینه کم هزینه، به‌ویژه برای مناطق آلوده محسوب می‌شود. توانایی تجمع فوق‌العاده فلزات سنگین در کاربرد روش گیاه­پالایی، بر مبنای سرعت رشد (تولید زیست‌توده) و میزان تجمع فلز سنگین (گرم فلز بر کیلوگرم بافت گیاه) استوار است. از این‌رو یافتن مؤثرترین گیاه سریع‌الرشد اکالیپتوس با توانایی حداکثر در جذب فلزات سنگین منجر به اقدام بعدی برای معرفی گیاهان با توان ژنتیکی بالاتر می­گردد.
بررسی­های گوناگونی در مورد قابلیت جذب فلزات سنگین و دیگر آلاینده‌ها توسط گونه‌ها‌ی درختی در ایران و دیگر کشورها شده است. اکالیپتوس با رشد و تولید چوب بیشتر و جذب و نگهداری بیشتر عناصر و فلزات سنگین از خاک آبیاری شده با فاضلاب در اندام‌های‌ خود و تعریق فزونتر نسبت به سایر گونه‌ها‌ی‌ درختی کند­رشد، در پالایش خاک از آلاینده‌ها نقش مهمی را ایفا می‌کند‌. به‌عنوان‌مثال راد[۲] و همکاران در سال ۲۰۱۰، پس از آزمایش سازگاری و عملکرد هشت گونه اکالیپتوس با بهره گرفتن از فاضلاب شهری و صنعتی یزد، نتیجه گرفتند که گونه E.camaldulensis از نظر سازگاری، رشد ارتفاعی و قطری و قدرت جذب آب، موفق‌تر از سایر گونه‌ها‌ بوده است.
۲-۱- بیان مسئله تحقیق
طی سال­های اخیر و در نتیجه اجرای بعضی برنامه ­های توسعه اقتصادی، صنعتی، کشاورزی و خدماتی در مناطق مختلف جهان، تعادل و توازن طبیعت در مواردی برهم خورده است که این امر عوارضی را در مقیاس­های محلی یا منطقه­ای و حتی جهانی به همراه داشته است (تائبی و اسحاقی، ۱۳۸۰). آلودگی محیط زیست از جمله آلودگی خاک یکی از عوارض مهم به هم خوردن تعادل و توازن طبعیت می­باشد.  مهم­ترین آلاینده­های خاک شامل فلزات سنگین، بارش­های اسیدی و مواد آلی می­باشند که از این میان فلزات سنگین به واسطه غیر قابل تجزیه بودن، سمیت زیاد، اثرات تجمعی و سرطان­زایی مورد توجه می­باشند(Mico et al., 2006). فلزات سنگین به فلزاتی گفته می­شود که دارای چگالی نسبتا بالا بوده و در غلظت­های کم سمی باشند (عرفان منش و افیونی، ۱۳۷۹). هرچند این عناصر به طور طبیعی دارای غلظت کمی در خاک موجود هستند اما پراکنش جغرافیایی آن­ها چه به­صورت طبیعی و چه از طریق فعالیت­های انسانی مشکلات و مسائلی را در بر خواهد داشت.
الگوی فعالیت­های صنعتی امروزی به آلودگی­های زیست­محیطی، به­ویژه آلودگی با فلزات سنگین منجر ­می­شود (Chehregani and Malayeri, 2007). میزان تخلیه آلاینده­های فلزی در محیط با افزایش زندگی شهری رو به توسعه است. آلودگی زمین­های کشاورزی به وسیله فلزات سنگین در حال افزایش است. بعضی از بوم­شناسان اخیر منابع مختلفی از آلاینده­ها در اکوسیستم­های خاکی طبیعی را که شامل فلزات انتقال یافته توسط هوا، از دود اگزوز اتومبیل­ها، کارخانه­های باتری­سازی و رنگ­سازی و دیگر فعالیت­های صن
عتی هستند، تشخیص داده­اند (Jaja and Odoemena, 2004).
در دهه­های اخیر، فلزات سنگین به­دلیل خصوصیت آلایندگی ویژه آن­ها بسیار مورد توجه قرار گرفته­اند. برخی از این ویژگی­ها عبارتند از (Facchinelli et al., 2001):
– آن­ها مانند بسیاری از مواد آلی در طول زمان تجزیه نمی­شوند.
– ورود آن­ها در خاک می ­تواند با هوازدگی سنگ­های مادری و پدوژنزی ارتباط داشته باشد.
– اغلب به ­صورت کاتیون­ها هستند. در نتیجه تغییر شرایط زیست­محیطی در اثر فعالیت­های انسان (تغییر کاربری زمین، کشاورزی و تغییرات اقلیمی) یا از طریق اشباع شدن بیش از ظرفیت بافری خاک می­توانند تحرک پیدا کرده که در چنین وضعیتی بسیار خطرناک خواهند بود.
آلودگی فلزات سنگین یکی از مشکلات عمده زیست­محیطی است و معمولا ناشی از فعالیت­های صنعتی، نظیر بهره ­برداری از معادن، ذوب فلزات، فرایند­های تخلیه گاز، تولید انرژی و سوخت، کاربرد کود و آفت­کش و فراوری پسماند­های شهری است. بدیهی است این پدیده با صنعتی شدن و نوگرایی جوامع شدت بیشتری یافته است (Tanhan et al., 2007) و این فعالیت­ها باعث ورود مقدار زیادی از عناصر سنگین به اتمسفر می­شود. عناصر موجود در اتمسفر در نهایت به صورت فرونشست خشک^[۱]، یا فرونشست تر^[۲] روی سطح خاک و گیاهان قرار می­گیرند. در مقیاس جهانی فرونشست جوی مهم­ترین عامل ورود عناصر سنگین به خاک محسوب می­شوند (Deboudt et al., 2004; Schilling, and Lehman, 2002).

دانشگاه شهرکرد

دانشکده: منابع طبیعی وعلوم زمین

پایان نامه کارشناسی ارشدرشته منابع طبیعی گرایش جنگلداری

عنوان پایان نامه :

پتانسیل یابی و ارزش گذاری مناطق مستعد اکوتوریسم استان لرستان

استادراهنما:

دکتر نبی اله یارعلی

استادمشاور:

دکترعلی جعفری

 
 
 
فهرست مطالب:
چکیده.
فصل اول-مقدمه.۵
فصل دوم-کلیات۸
۲-۱-تاریخچه گردشگری. ۸
۲-۲-تعاریف گردشگری.۹
۲-۳-توریسم ۱۰
۲-۳-۱-انواع توریسم.۱۰
۲-۴-طبیعت‌گردی یا اکوتوریسم.۱۰
۲-۴-۱-توسعه یایدار واکوتوریسم.۱۳
۲-۴-۲-اکوتوریسم در جهان .۱۳
۲-۴-۳- بازار اکوتوریسم ۱۴
۲-۴-۴-روند رشد اکوتوریسم ۱۴
۲-۴-۵-اکوتوریسم در ایران۱۶
۲-۴-۶-اکوتوریسم راهبردی مناسب در توسعه صنعت گردشگری.۱۷
۲-۴-۷-نگاهی به وضعیت گردشگری بر مبنای طبیعت در ایران۱۸
۲-۴-۸-ارزیابی توان اکولوژیک۱۹
۲-۴-۸-۱- روش‌های ارزیابی توان اکولوژیک۲۰
روش‌های ارزیابی یک عامله۲۰
روش‌های ارزیابی دو عامله.۲۰
روش‌های ارزیابی چند عامله.۲۱
۲-۴–۹-  ارزشگذاری اقتصادی مناطق تعیین اولویت شده۲۱
۲-۴-۹-۱-ارزشگذاری با بهره گرفتن از بازارهای عادی۲۱
۲-۴-۹-۲–ارزشگذاری با بهره گرفتن از بازارهای ضمنی.۲۲
۲-۴-۹-۳-ارزشگذاری با بهره گرفتن از بازارهای مصنوعی (فرضی)۲۲
۲-۴-۹-۳-الزامات به کارگیری روش ارزشگذاری مشروط۲۳
۲-۵-کلیات استان لرستان ۲۶
۲-۵-۱-موقعیت طبیعی و جغرافیایی استان لرستان۲۶
۲-۵-۲- زمین شناسی۲۷
۲-۵-۳- آب و هوا.۲۸
۲-۵-۴- منابع آب.۲۹
۲-۵-۵- خاک شناس.۳۱
۲-۵-۶- زیستگاه ها و رویشگاهها۳۲
۲-۵-۶-۱-زاگرس میانی ۳۲
۲-۵-۷- تقسیمات سیاسی استان لرستان. ۳۳
۲-۵-۸- مطالعات اجتماعی و فرهنگی.۳۴
۲-۵-۸-۱پراکندگی جمعیت .۳۶
۲-۵-۸-۲-الگوی زیست ۳۶ 
۲-۵-۸-۳-نظام شهری استان .۳۷
۲-۵-۸-۴-تحول رشد جمعیت۳۸
۲-۵-۹- تاریخچه استان۳۹
۲-۵-۹-۱-موسیقی۴۰
۲-۵-۹-۲-صنایع دستی.۴۰
۲-۵-۹-۳-زبان.۴۱
۲-۵-۹-۴-دین و برگزاری مراسم دینی۴۲
۲-۵-۹-۵-ایلات و عشایر لرستان.۴۲  
۲-۵-۹-۶- فرهنگ و مردم شناسی ۴۳
۲-۵-۹-۷-اقتصاد.۴۴
۲-۶-پیشینه تحقیق.۴۵
فصل سوم- مواد و روش ها۵۱
منطقه مورد مطالعه۵۱
۳-۲-تعیین اولویت بندی مناطق دارای پتانسیل ۵۲
۳-۲-۱ تشریح روش شبکه ها۵۲
۳-۲-۲- به کارگیری روش شبکه ها در این تحقیق.۵۲
۳-۲-۳-تعیین وزن واهمیت لایه های اطلاعاتی دررابطه باهدف.۶۱
۳-۳-برآورد ارزش اقتصادی مناطق دارای توان برای توسعه گردشگری۶۳ 
۳-۳-۱–تعین تعداد نمونه.۶۳
۳-۳-۲-انتخاب نمونه هایی ازمناطق دارای توان ۶۵
۳-۳-۳-اجرای روش ارزشگذاری مشروط در این پژوهش۶۵
۳-۴-ازمون پایایی ۶۸
فصل چهارم- نتایج ۷۰
۴-۱- پتانسیل یابی مناطق مستعداگوتوریسم استان لرستان به روش شبکه بندی.۷۰
۴-۲-براوردمیزان تمایل به پرداخت بازدید کنندگان۷۱
۴-۳-=نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل پرسش نامه ها.۷۲
۴-۳-۱-گروه سنی گردشگران ۷۲
۴-۳-۲-جنسیت گردشگران.۷۲
۴-۳-۳-سطح تحصیلات گردشگران۷۳
۴-۳-۴-شغل گردشگران ۷۴
۴-۳-۵-درآمد ماهیانه گردشگران۷۷
۴-۴-۱- نتایج بدست آمده از پرسشنامه ها  در منطقه کلدر (نماینده طبقه با توان اکوتوریسم بسیار بالا ).۷۷  
۴-۴-۲-شناسای متغیر های تاثیر گذار بر تمایل به پرداخت در طبقه با توان اکوتوریسم بسیار بالا (منطقه کلدر ).۷۹
۴-۴- ۳–نتایج بدست آمده از پرسشنامه ها  در منطقه کهمان (نماینده طبقه با توان اکوتوریسم بالا ).۸۰
۴-۴-۴-شناسای متغیر های تاثیر گذار بر تمایل به پرداخت در طبقه با توان اکوتوریسم بالا (منطقه کهمان )۸۱
۴-۴-۵–نتایج بدست آمده از پرسشنامه ها  در منطقه شیرز (نماینده طبقه با توان اکوتوریسم متوسط )۸۴
۴-۴-۶-شناسای متغیر های تاثیر گذار بر تمایل به پرداخت در طبقه با توان اکوتوریسم متوسط (منطقه شیرز).۸۵   
=”color: #000000;”>۴-۵-نتایج ارزشگذاری مناطق موردمطالعه  .۸۸  
فصل پنجم-بحث ۸۹
۵-۱-تحلیل نتایج پتانسیل یابی مناطق مستعد استان لرستان.۸۹
۵-۲-تحلیل نتایج بررسی خصوصیات اقتصادی واجتماعی گردشگران استانوارزشگذاری اقتصادی تفرجگاه­ها۹۲
۵-۳-بررسی مناطق نمونه گردشگری۹۳
۵-۴-پاسخ به پرسش­های پژوهش و بررسی فرضیه ­های تحقیق. ۹۵
۵-۵-نقاط قوت وضعف توسعه اکوتوریسم در استان لرستان .۹۷
۵-۵-۱- نقاط قوت ۹۷
۵-۵-۲-نقاط ضعف ۹۸
۵-۶-نتیجه ­گیری کلی .۱۰۰
۵-۷-پیشنهادات ۱۰۰
منابع.۱۰۲
پیوستها۱۰۹
چکیده:
این پژوهش،شناسایی وطبقه بندی نواحی مستعد اکوتوریسم به روش شبکه ها وارزشگذاری آنها به روشC.V.M(ارزشگذاری مشروط ) در استان لرستان را مد نظرقرار داده است. برای شناسای مناطق مستعد اکوتوریسم از روش شبکه ها استفاده شده است.در این روش برای مکان یابی از معیارهای مختلفی باتوجه به اهدف موردنظر استفاده می شود،دراین پژوهش معیارهای از قبیل شکل زمین (شیب وجهت های جغرافیایی) خاک شناسی،پوشش گیاهی،تراکم راه ها،منابع آبی،پهنه بندی اقلیم،جاذبه های گردشگری(فرهنگی،تاریخی وطبیعی)ومناطق حفاظت شده به منظور شناسایی نواحی مستعد اکوتوریسم استفاده شده است که به طور جداگانه بررسی وبرای هریک نقشه رقومی تهیه گردیده است.برای امتیازدهی معیارهاوزیر معیارهایک پرسش نامه طراحی شد.پرسش نامه ها توسط پست الکترونیک برای کارشناسان اکوتوریسم که از استان لرستان دیدن کرده بودن ارسال شده است. با تجزیه وتحلیل پرسش نامه ها ومعدل گیری از نظرات ارائه شده امتیاز معیارها وزیر معیارهابرای استفاده در روش شبکه بندی دراین پژوهش مشخص شده است.تجزیه وتحلیل، جمع بندی وارزیابی داده هابااستفاده ازGISصورت گرفت ودر نهایت،نقشه سلولهای مستعد توسعه اکوتوریسم استان تولید شده است.ابعاد شبکه۵*۵کیلومتر درنظر گرفته شد(باتوجه به مقیاس مورداستفاده۲*۲ سانتیمتربرروی نقشه)که کل محدوده استان به حدود ۱۱۴۸سلول تقسیم شدوطبق امتیازات داده شده به هر معیار وزیر معیارهادر نهایت از ، ۱۱۴۸سلول ۴۲۸سلول مناطق مستعد اکوتوریسم شناسایی شده است.با توجه به امتیازات کسب شده وحدبالاو پایین امتیازات سلولهای که امتیازات بالای را کسب نموده بودن درسه طبقه بسیار مطلوب،مطلوب ومتوسط از نظر توسعه اکوتوریسم قرار داده شده است.برای ارزشگذاری مناطق مستعد توسعه اکوتوریسم از روش ارزشگذاری مشروط استفاده شده است.برای این کار سه سلول که در سه طبقه مختلف قرار داشتن را انتخاب وبرای هر کدام در محل توسط بازدیدکنندگان پرسش نامه تکمیل شده است.با تجزیه وتحلیل پرسش نامه ها نتایج نشان داد که متغیرهای مانند سطح تحصیلات،درامد ماهانه شخص،درامد خانوار وقیمت پیشنهادی تاثیرچشمگیری بر روی میزان تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان دارند.با براورد میزان تمایل به پرداخت ورودیه دریک سلول وتعمیم ان به سایر سلولهای ان طبقه ارزش اقتصادی هر طبقه مشخص شده است.مجموع ارزش اقتصادی سه طبقه نشان دهنده ارزش اقتصادی اکوتوریسمی استان می باشد.دراین پژوهش کل ارزش اقتصادی استان بااستفاده ازروش ارزشگذاری مشروط حدود ×۳۵ریال(برای دوفصل گردشگری)برآوردشده است.
فصل اول
مقدمه:
بیشتر کشور های در حال توسعه با مشکلات زیادی از جمله فقدان برنامه ریزی کارامد .عدم توسعه مطلوب منطقه ای ومحلی که زیر بنای توسعه ملی است روبروهستند .توزیع نامناسب امکانات وتسهیلات در کل کشور، بیکاری وبی توجهی به محیط زیست وکمبود امکانات مالی وارزیاز دیگر مشکلات این کشورها می باشد.دراین خصوص صنعت گردشگری نقش مهمی رادررشد وتوسعه اقتصادی وافزایش درآمدهای ملی ونیز کسب درآمدهای ارزی ایفا می نماید(۲۰۰۶Tsa n   Lin)
انواع گردشگری رابا توجه به عملگرد گردشگران می توان به پایدار وناپایدارتقسیم کرد.اما دراین میان اکوتوریسم از سایر انواع گردشگری با توسعه پایدار همخوانی وسازگاری بیشتری دارد (زاهدی ۱۳۸۳).اکوتوریسم یا طبیعت گردی به عنوان شگلی از گردشگری پایدار است که هم به حفاظت وهم به توسعه کمک می کند.
اکوتوریسم مخفف Ecological  Tourismاست که  معنای لغوی آن در ادبیات فارسی طبیعت گردی می باشد وگرایشی تازه در صنعت جهانگردی است که مبتنی بر مسافرتهای هدفمندهمراه با دیدار وبرداشتهای فرهنگی ومعنوی از جاذبه های طبیعی ولذت جویی از پدیده های گوناگون آن است .
اکوتوریسم با پیروی از فلسفه حیات مدار وتکیه بر ارزشهای ذاتی ودرونی از طریق حفاظت از عرصه های طبیعی ،انتفاع جوامع محلی، تقویت ویژگی خرده فرهنگها ،فراهم آوری فرصتهای اموزشی ویادگیری، تقویت اشتغال زایی وجلوگیری ازمهاجرت، التزام به مصرف گمتر منابع تجدید ناپذیر، فراهم آوری فرصتهای مشارکتی محلی، آموزش های زیست محیطی وبه عبارتی ترکیب مناسب توسعه وحفاظت از محیط زیست ومیراثهای فرهنگی پایداری راامکانپذیرمی سازدوبا کسب درآمد ازطریق اکوتوریسم میزان اشتغال برا
ی افرادمحلی افزایش یافته سطح بهداشت وآموزش آنان نیزارتقامی یابد.این پیشرفتهای آموزشی وبهداشتی می تواند تا مرحله فقرزدایی وحل مشکلات ناشی از رشد جمعیت وتوزیع اراضی ادامه یابد وازدامنه نخریب منابع طبیعی وخسارت به تنوع زیستی بکاهد.
بررسی جغرافیای طبیعی ایران ونیزامکان سنجی هر کدام از جاذبه های اکوتوریسمی قابل سرمایه گذاری در کشور بیانگران است که اکوتوریسم درایران یک منبع اقتصادی کم نظیرخاص بسیار مستعد والبته رها شده به حال خود است (کرمی، ۱۳۸۳).قطعا طبیعت گردی درایران به عنوان یکی از کشورهای برخورداراز تنوع زیستی گره زمین ازمزیت بیشتری نسبت به دیگری شاخه های گردشگری برخورداراست.استان لرستان سرزمینی محصوردرکوههای مرتفع وصعب العبورکه در سلسله جبال زاگرس میانی باوسعت حدود ۲۸۵۶۰کیلومتر مربع ودر غرب کشور پهناور ایران واقع شده است ودر حدود ۷/۱درصد از مساحت کشور را در بردارد وبا داشتن تنوع زیستی اقلیمی وجاذبه های طبیعی فراوان متاسفانه در زمینه اکوتوریسم با توجه به امار سازمان میراث فرهنگی وگردشگری استان در آخرین ردهای این صنعت درایران قرارگرفته است.استانی که مجموعه های مختلف جهت بهره وری در این زمینه را دارا می باشد.ازجمله رودخانه ها غارها طبیعت بکرکوههاو کوهپایه ها ودشت های هموار را می توان ذکر کرد. از نظر شرایط اقلیمی دارای آب وهوای بسیار متنوع می باشد بخشهای مرتفع شمالی آن دارای آب وهوای سرد وکوهستانی است .در این ناحیه زمستانهای سردوپربرف وتابستانهای معتدل دیده می شودآب وهوای ناحیه جنوبی لرستان کم باران ودارای تابستانهای گرم است بخشهای مرکزی این استان اب وهوای معتدل دارند وبه علت وجود ارتفاعات واختلافات درجه حرارت وبارندگی می توان مناطق سه گانه سردسیری ،گرمسیری ومعتدل را در این استان به خوبی مشاهده کرد که همگی غنای استان درجاذبه های طبیعی بکر وناشناخته وپتانسیلهای مختلف طبیعی جهت بکارگیری صنعت اکوتوریسمرا نشان می دهند. استان لرستان ازنظرجاذبه های طبیعی یکی ازاستانهای مهم کشور به شمار می آید.وجودرودخانه های سرکش سیمره ،کشکان وسزارونیزکوههای بلندوبرف گیرگرین، اشترانکوه، سفیدکوه وباعث ایجادسایت های فراوان گردشگری درجای جای این استان زیباشده است.دریاچه فیروزه ای گهردرارتفاعات اشترانکوه آبشارهای، هفت گانه لرستان، تونل برفی ازنا ،تالاب های بین المللی پلدختر،کرانه های زیبای رودخانه کشکان، سراب کهمان الشتر، سراب ونایی بروجردوصدهااثردیگرنشان دهنده اهمیت وجایگاه لرستان از منظرجاذبه های طبیعی می باشد از این رولرستان را می توان گنجینهطبیعت گردی ایران نامید.
توسعه گردشگری وبخصوص توسعه پایدارطبیعت گردی دراستان لرستان به لحاظ وجود عناصروجاذبه های طبیعی وفرهنگی امری امکان پذیر وقابل اجرااست اما بدون شناخت وارزیابی پتانسیل های بالقوه وبالفعل درهرمنطقه امکان برنامه ریزی وپیش بینی وجود نخواهد داشت لذا پژوهش حاضر به پتانسیل یابی مناطق مستعد اکوتوریسم استان با بهره گرفتن از مدل شبکه هاوارزشگذاری این مناطق با روش ارزش گذاری مشروط(C.V.M)خواهد پرداخت به دلیل اینکه بهره ­برداری ازقابلیت­های بالقوه گردشگری واکوتوریسمی در هر منطقه­ای می­تواندزمینه­ای پویاوفعال برای توسعه آن منطقه فراهم نماید،تحلیل توان­هاوقابلیت­های مزبور به گونه­ای جغرافیایی ضرورتی ویژه خواهدداشت.ضرورت واهمیت انجام این تحقیق برای استان لرستان به دلیل وجودجاذبه­های طبیعی استان وویژگی خاص آن برای توسعه اکوتوریسم می­باشدکه می تواندنقش مهمی درزمینه­های توسعه فرهنگی واجتماعی-اقتصادی استان ایفانماید
همچنین بخشی ازاین تحقیق ارتباط میان سرمایه­ های طبیعی استان و مدیریت استفاده بهینه در جهت جذب درآمدهای حاصل ازاکوتوریسم راازبعداقتصادی موردبررسی و ارزیابی قرار خواهد داد.بنابراین می­توانیم  باارزیابی پتانسیل اکوتوریسم دراستان،رابطه مناسبی بین جاذبه­ های توریستی و فعالیت گردشگری ایجادکنیم وتوسعه صنعت گردشگری رافراهم نماییم.
-اهداف
-پتانسیل یابی مناطق مستعداکوتوریسم به روش شبکه هادراستان لرستان
-ارزشگذاری مناطق مستعد اکوتوریسم به روش C.V.M
-فرضیات
-دراستان لرستان مناطق مستعد اکوتوریسم وجوددارد