دانشگاه زابل
مدیریت تحصیلات تکمیلی
دانشکده کشاورزی
گروه علوم دامی
پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد در رشته تغذیه دام
عنوان:
بررسی ارزش غذایی برگ، ریشه و بوته کامل چغندر علوفهای وسیلاژ آن
استاد راهنما:
دکتر قاسم جلیلوند
اساتید مشاور:
دکتر مصطفی یوسف الهی
دکتر کمال شجاعیان
فهرست مطالب:
مقدمه وکلیات
۱-مقدمه.۲
۱-۱- اهمیت سیلو کردن علوفه ۴
۱-۲- اهداف تحقیق. ۵
فصل دوم :مروری بر مطالعات انجام شده
۲-۱- تحقیقات انجام شده برروی چغندر علوفه ای. ۷
۲-۲- مقایسه چغندر علوفه ای نسبت به چغندر قند. ۹
۲-۳- خصوصیات زراعی چغندر علوفه ای. ۱۰
۲-۴- عوامل ضد تغذیه ای چغندرعلوفه ای. ۱۰
۲-۵- اساس تهیه سیلاژ از علوفه ۱۲
۲-۶- تأثیر فرآیندسیلو بر شاخصهای کیفی علوفه ۱۳
۲-۶-۱- تغییرات عصاره عاری از نیتروژن (NFE) 13
۲-۶-۲- تغییرات فیبر یا سلولز ۱۴
۲-۶-۳- تغییرات پروتئین خام ۱۴
۲-۶-۴- تغییرات مواد معدنی. ۱۵
۲-۶-۵- تغییرات ویتامینها. ۱۵
۲-۷- تعیین میزان تجزیه پذیری و قابلیت هضم نمونههای خوراکی. ۱۶
۲-۷-۱- روش کیسههای نایلونی. ۱۶
۲-۷-۲- آماده کردن نمونه ۱۸
۲-۷-۳ تعداد اندازهگیری. ۱۸
۲-۷-۴- انکوباسیون و بیرون آوردن کیسهها از شکمبه ۱۹
۲-۷-۵- شستن کیسهها. ۱۹
۲-۸- روش تولید گاز (Gas production). 20
۲-۹- تعیین میزان خوش خوراکی۲۲
فصل سوم: مواد و روش ها
۳-مواد و روش ها.۲۵
۳-۱- موقعیت و مشخصات آب و هوایی گیاه مورد مطالعه و محل اجرای آزمایش.۲۵
۳-۲- دامهای مورد مطالعه ۲۵
۳-۳- روش نمونهبرداری و آماده سازی نمونههای چغندر علوفه ای ۲۵
۳-۴- روشهای ارزشیابی مواد خوراکی ۲۷
۳-۴-۱- تعیین ترکیبات شیمیایی. ۲۷
۳-۴-۱-۱- اندازه گیری pH سیلو ۲۷
۳-۴-۱-۲- تعیین درصد ماده خشک. ۲۷
۳-۴-۱-۳- تعیین درصد خاکسترخام و ماده آلی ۲۹
۳-۴-۱-۴- اجزای دیواره سلولی. ۲۹
۳-۴-۱-۴-۱- دیواره سلولی(NDF) 29
۳-۴-۱-۴-۲- دیواره سلولی بدون همی سلولز(ADF) 31
۳-۴-۱-۶- تعیین چربی خام ۳۲
۳-۴-۱-۷-۱- اندازه گیری ازت به روش تیتراسیون بعداز تقطیر ۳۳
۳-۴-۱-۷-۲- آماده.سازی نمونه ۳۳
۳-۴-۱-۷-۳- هضم نمونه ۳۴
۳-۴-۱-۷-۴- تقطیر و تیتراسیون. ۳۴
۳-۴-۱-۷-۵- اندازه گیری پروتئین خام ۳۵
۳-۴-۲- تفسیر نتایج حاصل از کیسههای نایلونی. ۳۵
۳-۴-۳- آزمون تولید گاز ۳۶
۳-۴-۳-۱- آمادهسازی نمونه و سرنگها. ۳۶
۳-۴-۳-۲- محلولهای لازم برای آزمون تولید گاز ۳۷
۳-۴-۳-۳- محلول عناصراصلی (ماکرومینرال) ۳۷
۳-۴-۳-۴- محلول عناصر کم مصرف (میکرومینرال). ۳۷
۳-۴-۳-۵- محلول بافر ۳۷
۳-۴-۳-۶- محلول رزازورین ۳۸
۳-۴-۲-۳- محلول احیا کننده ۳۸
۳-۴-۲-۴- مواد لازم برای تهیه و آمادهسازی محیط کشت. ۳۸
۳-۴-۲-۴-۱- آمادهسازی محیط کشت ۳۹
۳-۴-۲-۴-۲- تهیه مخلوط شیرابه شکمبه – محیط کشت. ۳۹
۳-۴-۲-۴-۳- برآورد قابلیت هضم ماده آلی(OMD). 40
۳-۴-۲-۴-۴- برآورد ماده آلی قابل هضم در ماده خشک. ۴۰
۳-۴-۲-۴-۵- برآورد انرژی قابل متابولیسم ۴۱
۳-۵- محاسبات و تجزیه تحلیل آماری. ۴۲
نتایج وبحث
۴-۱- نتایج تغییرات ترکیبات شیمیایی تیمارهای آزمایشی. ۴۴
۴-۱-۱- ماده خشک (DM) 45
۴-۱-۲- ماده آلی(OM). 45
۴-۱-۳- خاکستر (ASH) 46
۴-۱-۴- پروتئین خام(CP) 46
۴-۱-۵- چربی خام (EE) 47
۴-۱-۶- دیواره سلولی بدون همی سلولز (ADF). 48
۴-۱-۶- دیواره سلولی (NDF) 48
۴-۱-۷- اسیدیته(pH) 49
۴-۲- آزمون تولید گاز ۵۰
۴-۳- فراسنجه های برآورد شده تولید گاز ۵۴
۴-۴- تجزیه پذیری ماده خشک تیمارهای مختلف ۵۵
۴-۴-۱- تجزیهپذیری ماده خشک گیاهان در زمانهای مختلف انکوباسیون ۵۵
۴-۴-۲- فراسنجه های تجزیه پذیری ماده خشک تیمارهای مورد مطالعه. ۵۷
۴-۵-آزمون خوش خوراکی. ۶۲
۴-۶- نتیجه گیری و بحث کل
ی. ۶۴
پیشنهادت ۶۵
چکیده:
در حال حاضر در کشور ما به دلیل عدم آشنایی کامل با ارزش غذایی و نحوه استفاده بهینه ازچغندرعلوفهای، بیشتر به صورت تازه به مصرف دام میرسد که در اغلب موارد مشکلات گوارشی را به همراه دارد. این پژوهش به منظور بررسی ارزش غذایی برگ، ریشه و بوته کامل چغندر علوفهای وهمچنین سیلاژ آن انجام شد. بدین منظور چغندر علوفهای از مزارع سطح شهرستان تربت حیدریه در آبانماه برداشت و جهت بررسی ارزش غذایی برگ و طوقه گیاه از ریشه غدهای، به قطعات ۱ الی ۲ سانتیمتری خرد گردید. پس از تعیین میزان رطوبت، نمونهها را خشک کرده، در مرحله بعد جهت سیلو نمودن تیمارهای خرد شده جهت سیلاژ وبا توجه به اینکه درصد رطوبت مناسب سیلاژ (۶۵درصد) باشد با کاه گندم مخلوط گردید. سپس در سطلهای پلاستیکی سیلو شدند و بعد از ۴۵ روز باز شدند. ترکیبات شیمیایی شامل DM، OM، ASH، CP، EE، NDF و DAF طبق روشهای استاندارد اندازه گیری شد. گوارش پذیری ماده آلی و انرژی متابولیسمی با روش تولید گاز و تجزیهپذیری ماده خشک با روش کیسه نایلونی و خوشخوراکی با بهره گرفتن از روش کافه تریا بر آورد شد.داده ها در یک طرح کاملاً تصادفی(۶ تیمار و ۳ تکرار) با نرم افزار SAS آنالیز شد. نتایج نشان داد که مقدار پروتئین خام در تیمار برگ و مقدار ADF و NDF در تیمار سیلو شده بیشتربود. حجم گاز تولیدی، گوارش پذیری ماده آلی، میزان تجزیهپذیری شکمبه و انرژی متابولیسمی در تیمار ریشه بیشتر بود. همچنین ریشه چغندرعلوفه ای میزان تجزیه پذیری ماده خشک، خوشخوراکی بیشتری در مقایسه با سایر تیمارها داشت(۰۵/۰>P).
فصل اول: مقدمه و کلیات
۱- مقدمه
۷۱ میلیون راس دام معادل ۱۲۰ میلیون واحد دامی در کشور وجود دارد، که برای تغذیه آنها سالانه حدود ۷۵ میلیون تن علوفه خشک مورد نیاز است و لازم به ذکر است که در حال حاضر ۱۰۶ میلیون واحد دامی در کشور وجود دارد (FAO, 1966). قرار گرفتن ایران در کمربند مناطق خشک و نیمه خشک، کمبود مراتع، پایین بودن سطح تولید علوفه درکشور، نیاز به واردات و لزوم تولید محصولی با کیفیت و کمیت بالا همگی بیانگر اهمیت ویژه گیاهان علوفهای میباشد. منگل و چغندرعلوفهای و چغندرقند هر سه از اعضای گونه Beta vulgaris هستند و جهت سهولت از روی میزان ماده خشک طبقهبندی میشوند(صوفی سیاوش، ۱۳۸۸). کمترین میزان ماده خشک و بیشترین مقدار پروتئینخام[۱] در منگل یافت میشود همچنین، منگل از نظر قند فقیرترین این سه نوع بهشمار میرود. از لحاظ مقدار ماده خشک و قند، چغندرعلوفهای بین منگل و چغندر قند قرار میگیرد در حالی که چغندرقند از نظر میزان مادهخشک و قند غنیترین و از لحاظ پروتئینخام فقیرترین این سه نوع است. میزان مادهخشک چغندرعلوفهای بطور متوسط ۱۸ درصد میرسد که بسته به نوع واریته گیاه، مرحله رشد و شرایط محیطی زمان برداشت این مقدار متغیر است. در هلند و دانمارک استفاده از چغندرعلوفهای جهت تغذیه گاوهای شیری مرسوم است (صوفی سیاوش و جانمحمدی، ۱۳۸۸). تفاوت بین غدهها و ریشهها در شکل کربوهیدرات ذخیرهای[۲] آنها است. در غدهها نشاسته[۳] یا فروکتانها و در ریشهها ساکروز و یا گلوکز عمده کربوهیدرات ذخیرهای را تشکیل میدهد. ماده خشک غدهها بیشتر و فیبرخام آنها کمتر از ریشهها است. چغندر علوفهای جزء بوتههای ریشهای است که احتیاجات و شرایط تولید آن مثل چغندرقند است. کیفیت علوفه و عملکرد این گیاه بیش از چغندرقند است. ماده خشک تولیدی در هر هکتار حدود ۱۳ تا ۱۵ تن است. تولید علوفه تازه (طی چند چین برداشت) ۸۰ تا ۹۰ تن در هکتار با ماده خشک ۱۲ تا ۱۹ درصد است(صوفی سیاوش، ۱۳۸۸). میزان پروتئین خام ۱۲ تا ۱۳ درصد، گوارش پذیری ۸۷ درصد و انرژی قابل متابولیسم[۴] برگ چغندر علوفهای ۵/۱۲ تا ۵/۱۳ مگاژول در کیلوگرم ماده خشک گزارش شده است، همچنین، در ریشه میزان پروتئینخام ۲/۶ درصد و فیبرخام ۳/۵ درصد و انرژی قابل متابولیسم را ۸/۱۱ مگاژول در کیلو گرم ماده خشک گزارش شده است (صوفی سیاوش، ۱۳۸۸). خصوصیات اصلی محصولات ریشهای، رطوبت زیاد (۷۵۰ تا ۹۴۰ گرم در کیلوگرم ) و فیبر نسبتاً کم (۴۰ تا ۱۳۰ گرم در کیلو گرم ماده خشک) آنها است. ماده آلی ریشهها از قابلیت هضم زیادی برخوردارند (۸۰ تا ۸۷ درصد) و عمده آن را قند تشکیل میدهند (۵۰ تا ۷۵ درصد). تجزیهپذیری پروتئین ریشهها در شکمبه بالا و در حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد میباشد. چغندرعلوفهای در مقایسه با چغندرقند دارای پروتئین خام بیشتر و قابلیت تجزیهپذیری بیشتر است(صوفی سیاوش، ۱۳۸۸). خوشخوراکی علوفهها عامل مهمی است که میزان مصرف آن در دام را مشخص میکند و با ترکیبات شیمیایی علوفه رابطه مستقیم دارد از جمله خصوصیات کیفی علوفه می توان به خوشخوراکی و ارزش رجحانی، ارزش غذایی گیاهان و گوارشپذیری اشاره کرد. خوشخوراکی[۵] بدین صورت تعریف می شود که مجموع عواملی است که سبب میگردد یک گیاه در مقابل گیاه دیگر برای دام مورد قبولتر باشد (دیانتی تیلکی و میرجلیلی، ۱۳۸۶). با توجه به اینکه ترکیبات چغن
درعلوفهای در برگ، ریشه و بوته کامل متفاوت است لذا تعیین میزان خوشخوراکی آن ها در گوسفند که دام اصلی مصرف کننده این محصولات میباشد از اهمیت ویژه ای برخوردار است.رابطه کم توقع بودن این علوفه به لحاظ شرایط کشت و قدرت عملکرد مناسب در خاکهای شور میتواند اهمیت استفاده از این علوفه را بیان نماید. نظر به اینکه چغندرعلوفهای گیاهی پر محصول بوده و دارای کربوهیدرات محلول به مقدار مناسبی است میتوان به